Gezondheidssysteem

Hoe is de ziekteverzekering georganiseerd in België?  

De verplichte ziekteverzekering in België (sociale zekerheid) wordt geregeld via vijf private nationale ziekenfondsen, één fonds voor spoorwegpersoneel en één openbaar ziekenfonds. Het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering), een overheidsinstantie, beheert de toekenning van een prospectief budget aan deze ziekenfondsen om de financiering van de gezondheidszorg voor hun leden te garanderen.

De dekking in België is bijna universeel: 99% van de bevolking is verzekerd, met slechts 1% die niet voldoet aan de administratieve vereisten.

Welke rol speelt de overheid in de Belgische sociale zekerheid?  

De federale overheid in België is verantwoordelijk voor de sociale zekerheid, gezondheidsproducten en zorgprofessionals. Ook houdt de overheid toezicht op de opstelling van de budgetten voor ambulante zorg en ziekenhuiszorg.

De gewesten en gemeenschappen zijn verantwoordelijk voor de promotie en preventie van gezondheid, de organisatie van eerstelijnszorg, het beheer van sociale diensten en buurtzorg, de financiering van ziekenhuisinfrastructuur en medische apparatuur, en het vaststellen van de normen voor ziekenhuisvergunningen.

Interministeriële conferenties worden gehouden om samenwerking en coördinatie te bevorderen.

Hoe is de zorg georganiseerd in België?  

Artsen in de eerstelijnszorg werken meestal zelfstandig in een eigen praktijk, terwijl specialistische zorg voornamelijk in ziekenhuizen plaatsvindt, al is dit ook beschikbaar in privépraktijken.

Hoe zien de Belgische gezondheidsuitgaven eruit?  

In 2021 lagen de Belgische gezondheidsuitgaven op €4.168 per inwoner (gecorrigeerd voor koopkrachtverschillen), wat iets boven het EU-gemiddelde ligt.

In verhouding tot het Belgisch BBP zijn de gezondheidsuitgaven vergelijkbaar met het Europees gemiddelde en maakten ze 11% van het BBP uit in 2021. Dit is een lichte daling ten opzichte van 2020 (11,1%), omdat de groei van het Belgisch BBP groter was dan de groei van de gezondheidsuitgaven.

Van alle gezondheidsuitgaven werden in 2021 77,6% gefinancierd door overheidsuitgaven en de verplichte sociale zekerheid, wat iets lager is dan het EU-gemiddelde. Aan de andere kant vertegenwoordigen particuliere gezondheidsuitgaven een groter aandeel (22,4%) dan het EU-gemiddelde van 18,9%. Dit komt voornamelijk door de grotere bijdrage van directe persoonlijke uitgaven (17,9%) in vergelijking met 14,5% in de EU, en in mindere mate door vrijwillige aanvullende verzekeringen.

Waarom liggen de directe persoonlijke gezondheidsuitgaven in België hoger dan elders in de EU?  

De directe persoonlijke gezondheidsuitgaven in België zijn voornamelijk het gevolg van gebruikersbijdragen voor bijna alle diensten. De hoogte van de kosten hangt af van de economische status van het individu, het type dienst dat wordt geleverd en het bedrag dat elke persoon gedurende het jaar aan eigen bijdragen betaalt.

Welke soort zorg zorgt voor de meeste uitgaven?  

In 2021 waren ziekenhuisopnames goed voor bijna 40% van de gezondheidsuitgaven in België, wat aanzienlijk meer is dan het Europees gemiddelde van 27%. Poliklinische zorg maakte 22% van de uitgaven uit, wat iets lager is dan de 23,8% van tien jaar geleden en lager dan het EU-gemiddelde van 28%.

De uitgaven voor langdurige zorg waren ook goed voor ongeveer een vijfde (20%) van de gezondheidsuitgaven, wat hoger is dan het EU-gemiddelde van 17%.

Wat zijn de uitgaven voor geneesmiddelen in België?  

De uitgaven aan geneesmiddelen liggen relatief laag (13%), deels door maatregelen die het kosteneffectief gebruik van geneesmiddelen bevorderen. Dit percentage weerspiegelt echter niet de volledige farmaceutische uitgaven, aangezien de ambulante markt naar schatting minder dan 50% van de totale Belgische farmaceutische markt uitmaakt.

Hoe verhouden de uitgaven in België voor volksgezondheid en preventie zich tegenover Europa?  

Zowel per capita als als percentage van de totale gezondheidsuitgaven lagen de Belgische uitgaven voor volksgezondheid en preventie lager dan het EU-gemiddelde. In 2021 was 3% van alle gezondheidsuitgaven in België bestemd voor preventie, tegenover 6,2% in de EU. Dit percentage betreft echter enkel de uitgaven voor preventieprogramma's op federaal niveau.

Hoeveel ziekenhuisbedden heeft België?  

In 2021 had België 5,5 ziekenhuisbedden per 1.000 inwoners voor acute zorg, wat hoger is dan het EU-gemiddelde van 4,8 ziekenhuisbedden. Het aantal bedden is sinds 2007 gelijklopend met de dalende trend in Europa, hoewel deze daling tijdens de COVID-19-pandemie werd gestopt. 
De regering nam verschillende maatregelen om de capaciteit voor acute zorg tijdens de pandemie te vergroten, waaronder telemonitoring, herbestemming van zorgfaciliteiten en het omzetten van bedden voor intensieve zorg.

Wat is de vereiste ziekenhuiscapaciteit voor 2025?  

Een voor de pandemie uitgevoerde projectstudie over de vereiste ziekenhuiscapaciteit in 2025 concludeerde dat er minder behoefte zou zijn aan traditionele ziekenhuisbedden (vooral kraam- en chirurgische bedden). Wel zou er een grotere vraag zijn naar dagopnames, geriatrische bedden en bedden voor chronische zorg.

Wat is de stand van zaken rond het aantal zorgprofessionals in België?  

Ondanks de aanzienlijke toename van het aantal artsen en verpleegkundigen in de afgelopen tien jaar, blijft het personeelstekort een uitdaging in de Belgische gezondheidszorg. In 2021 waren er 3,3 praktiserende artsen per 1.000 inwoners, wat lager is dan het EU-gemiddelde van 4,1 per 1.000 inwoners.

Om het tekort aan zorgprofessionals aan te pakken, heeft België het aantal toegelaten studenten voor medische opleidingen in de afgelopen jaren verhoogd.

Wat is de evolutie in het personeelstekort in de Belgische gezondheidszorg?  

Het aantal verpleegkundigen is in 2021 gestegen tot 11,1 per 1.000 inwoners, wat hoger is dan het EU-gemiddelde van 8,5 per 1.000. Ondanks deze stijging kampt België met een tekort van meer dan 20.000 verpleegkundigen. In 2022 werd verwacht dat meer dan 80% van de ziekenhuizen bedden zou moeten sluiten door personeelstekorten. Om deze tekorten te verminderen, bieden zorgwerkgevers extra voordelen (zoals maaltijdcheques en bedrijfswagens) om het personeel te behouden. De lonen worden vastgesteld door paritaire comités, waardoor hier geen aanpassingen mogelijk zijn. De overheid heeft verschillende maatregelen genomen om het aantal verpleegkundigen in de zorg te behouden.