Federaal regeerakkoord: hoe evalueren we de passages over competitiviteit?

Deze uitdagingen vereisen een strategische aanpak op verschillende fronten, waaronder fiscaliteit, ondernemerschap, financiering en internationaal beleid, om de concurrentiekracht van onze economie te versterken. 

Het regeerakkoord biedt een goede aanzet met o.a. concrete beleidsmaatregelen die gericht zijn op het verbeteren van het ondernemersklimaat, het stimuleren van innovatie, het activeren van kapitaal en het versterken van de digitale infrastructuur. 

Er zijn echter nog verschillende aandachtspunten en de implementatie van deze maatregelen zal van essentieel belang zijn om de beoogde resultaten te bereiken. 

Economie, Ondernemerschap en Innovatie

Positieve punten

• Er worden heel wat goede stappen gezet om te komen tot een aantrekkelijker ondernemersklimaat.  Zo komt er een wet lagere kosten die kleinere taksen en administratieve formaliteiten afschaft, wordt er meer focus gelegd op een stabiel en rechtszeker regelgevend kader, wordt gold-plating vermeden, en komt er een kmo-plan met focus op starters en het creëren van een aantrekkelijk klimaat voor kleine ondernemers. Er wordt ook meer geïnvesteerd in de ontwikkeling van een uniforme procedure om in 24 uur een bedrijf op te richten (zowel online als offline).  
• Er wordt een roadmap voor digitale infrastructuur opgemaakt. De overheid zal in samenwerking met de telecomsector en de gewesten een (middel)lange termijnstrategie ontwikkelen die anticipeert op de toekomstige behoeften inzake connectiviteit van ons land en de huidige zwakke punten identificeert. In parallel, zal men het regelgevend kader aanpassen om samenwerkingen tussen telecomoperatoren te faciliteren, een expliciete vraag van Voka en ook essentieel om te komen tot een efficiënte uitrol van digitale infrastructuur. Er worden ook al de nodige voorbereidingen getroffen om de potentiële uitrol van 6G te ondersteunen.
• Onder de vlag van MAKE2030 komt er een interfederaal plan om onze industrie te versterken. Voor Voka is een goed uitgewerkt industriebeleid essentieel voor de competitiviteit van onze ondernemingen en het verhogen van de productiviteit. Het regeerakkoord spreekt onder meer over een nauwe samenwerking met de regio’s, een focus op veelbelovende industriële sectoren, een stabiel en strik staatssteunkader, de oprichting van een expertisecentrum staatssteun, meer vrijhandelsakkoorden, en het circulair gebruiken van essentiële grondstoffen. Zoals ook benadrukt in het Voka Memorandum, wordt dit ingebed binnen een bredere Europese competitiviteits- en industriële deal.
• Er komt een diepgaande strategie ter versterking van de defensie-industrie, ook een duidelijke vraag van Voka. We zien meerdere positieve maatregelen. Zo zal men  inzetten op het verbeteren van de toegang van ondernemingen tot kapitaal en internationale netwerken. Vanuit FPIM zullen er meer investeringen vloeien naar de sector en er wordt een defensiefonds opgestart om meer investeringsprojecten te lanceren. Er komt ook een defensie en veiligheidsaccelerator ter ondersteuning van kmo’s en start-ups.  
• Er worden meerdere maatregelen genomen ter verhoging van de betrokkenheid van kmo’s (incl. start-ups en scale-ups) binnen overheidsopdrachten, een expliciete vraag van Voka. De bestaande wetgeving zal gerationaliseerd worden om dit mogelijk te maken. Het regeerakkoord spreekt over verschillende maatregelen: het opdelen van projecten in percelen, het prioriteren van kwalitatieve criteria boven prijs, het vereenvoudigen van de inschrijvingsprocedure, het mogelijk maken van prijsherzieningen bij alle opdrachten,  het reduceren van betalingstermijnen, meer innovatief aanbesteden, … Men werkt toe naar het bereiken van de Europese doelstelling van 80% kmo-deelname en 60% kmo’s onder de winnende bedrijven.
• Er wordt een Belgische datastrategie ontwikkeld die het gebruik, het delen en de verkoop van data reguleert. Het regeerakkoord spreekt over het tot stand brengen van een gemeenschappelijke datamarkt. Daarnaast wordt er een soevereinde 'cloud first'-strategie ontwikkeld en komt er een beleid inzake het gebruik van artificiële intelligentie. Er komt ook een overkoepelende strategie voor de verdere digitalisering van de overheid.  
• Meerdere maatregelen zullen leiden tot een betere activering van kapitaal. Zo spreekt men over een variant op de Wet Cooreman-Declercq om spaargelden beter te activeren in de economie. De toegang tot de beurs wordt vergemakkelijkt voor ondernemingen en boekhoudkundige en administratieve verplichtingen worden geschrapt. Beperkingen die gepaard gaan met aandelenbeleggingen voor bepaalde soorten beleggers (pensioenfondsen, verzekeraars, enz.) worden verminderd om hen in staat te stellen meer te investeren in de reële economie. Men zal zich ook inschrijven in de Europese industriële en financiële strategie om de Europese kapitaalmarktenunie te versterken en de regering zal maatregelen nemen om durfkapitaal te bevorderen en institutioneel kapitaal te bevorderen. De private privak wordt versoepeld en er wordt ook een 'sustainable finance'-strategie uitgewerkt om bedrijven te ondersteunen in de duurzame transitie.
• Er worden maatregelen genomen om toegangsbarrières tot bepaalde beroepen en sectoren te verlagen en onnodige structuren worden verwijderd. Zo wenst men een gelijk speelveld te voorzien voor alle ondernemingen en de markt voldoende toegankelijk te maken voor nieuwe spelers. Dit bevordert de innovatiedynamiek van ondernemingen.  

Aandachtspunten

• Net zoals het Vlaams regeerakkoord is er sprake over een beleid dat zich meer zal focussen op strategische sectoren. Het is echter nog vaag hoe de regering dit zal vormgeven. Men spreekt wel over het aanpassen en versimpelen van het systeem van preferentiële belastingsregimes voor O&O, maar het is belangrijk dat dit kadert in een goed doordacht beleid dat ook rekening houdt met de mogelijke implicaties op bestaande structuren en additionaliteit.  
• Enkele sectoren krijgen te kampen met heel wat extra verplichtingen. We denken hierbij o.a. aan de financiële sector (bijv. verplichtingen op het vlak van bankautomaten, fraude, phishing, spaarrentes, informatieverstrekking) en de telecomsector (bijv. compensatie telecomstoringen, automatisch overzetten tariefplan, druk op lagere prijzen). Dit zet uiteraard een extra druk op ondernemingen in deze sectoren.
• Er komt een overkoepelende strategie rond digitalisering, maar deze is hoofdzakelijk gericht op de interne digitalisering van de overheid en niet op de digitalisering van ondernemingen. Bovendien zijn de ambities rond de digitalisering van de overheid wel goed, maar zoals de voorgaande legislaturen is het vooral essentieel dat dit goed wordt opgevolgd, aangestuurd en dat men duidelijke mijlpalen en doelstellingen stelt om dit effectief te realiseren.  
• Het is positief dat er een datastrategie komt maar voorlopig wordt dit zeer summier beschreven in het regeerakkoord. Een Belgische datastrategie dient ook altijd in nauw overleg met de regio's worden opgesteld (diepgaande afstemming is al zeker nodig met regionale entiteiten zoals Athumi in Vlaanderen). Bovendien is het zeer belangrijk dat er geen marktverstoring plaatsvindt om onze ontluikende data-economie (vooral opgebouwd door private spelers) niet te schaden. 

Fiscaliteit

Aandachtspunten

• De voorgestelde fiscale hervorming zou leiden tot een netto-belastingvermindering (dus rekening houdend met de compensaties) van 1,5 miljard. Focus hierbij ligt terecht op een verlaging van de lasten op arbeid teneinde de werkzaamheidsgraad naar de beoogde 80 % te stuwen. Daarnaast worden ook een aantal fiscale kortingen en stimuli herzien om inactiviteit te ontraden (bijv. de afschaffing van de belastingvermindering voor werkloosheidsuitkeringen en de halvering van het huwelijksquotiënt voor niet-gepensioneerden tegen 2029).  
• Er is binnen de fiscale hervorming tevens een aanzienlijke competitiviteitsenveloppe (ongeveer 1,5 miljard), met daarin onder meer middelen voor een verlaging van de partonale bijdragen en voor de verlaging van de energiekosten.  
• Belangrijk hierbij is dat het principe van (her)plafonnering van werkgeversbijdragen werd verworven. Wegens de penibele budgettaire toestand weliswaar op een zeer hoog niveau (loon premier). Die plafonnering was een expliciete vraag in het Voka Memorandum. Zo wordt de ondermijning van het verzekeringsprincipe in de sociale zekerheid eindelijk wat teruggeschroefd. De herinvoering ervan speelt ook in op de echte onderliggende reden van de tendens naar 'vervennootschappelijking'. In plaats van een heksenjacht te organiseren op managementvennootschappen werkt men inderdaad beter in op de onderliggende redenen: de torenhoge loonkosten voor de middenkaders en kaders in ons land.  
• De belangrijke O&O-incentives blijven behouden en worden gericht versterkt. De regering zal de huidige regeling inzake de BV-vrijstelling voor O&O-medewerkers verder verduidelijken en kwalitatieve verbeteringen aanbrengen. Dat is primordiaal voor Voka om de aanslepende rechtsonzekerheid in dit dossier weg te werken. Ondernemingen zullen ook de mogelijkheid krijgen zich te laten erkennen als onderzoekscentrum. Deze ondernemingen zullen dan hopelijk eindelijk verlost geraken van de eindeloze discussies over de aanmelding en actualisering van onderzoeksprojecten- en programma’s. De investeringsaftrek voor O&O blijft ook integraal behouden. De gewestelijke attestteringsvereiste voor investeringen in O&O, een tijdrovend formalisme, wordt geschrapt. Ook aan de innovatie-aftrek in de vennootschapsbelasting wordt niet gemorreld. Het fiscaal regime van de auteursrechten wordt opnieuw toepasbaar voor digitale beroepen.  
• Ook de vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor nacht- en ploegenarbeid blijft bestaan, ook na afloop van de tijdelijke regeling. Er komt een systeem dat de fundamenten en het voordeel garandeert.  
• Er worden gerichte incentives gegeven aan ondernemingen om extra te investeren: versneld afschrijven wordt weer mogelijk, de investeringsaftrek wordt onbeperkt overdraagbaar en de   verhoogde investeringsaftrek voor energie-, mobiliteits- en milieulijsten worden geharmoniseerd naar 40%.  
• Belangrijk voor internationaal opererende ondernemingen is ook dat de fiscale consolidatie in de vennootschapsbelasting wat soepeler toepasbaar wordt. Dat geldt ook voor het expatregime voor buitenlands talent.  
• Het is tevens positief dat de regering alsnog besliste om geen extra solidariteitsbijdrage op aandelenopties en warranten in te voeren. Voka heeft daar ook voor geijverd. Flexibele verloning mogelijk houden in functie van individuele prestaties is in een zwaar belast land essentieel. Te meer daar de belastingsschalen in de personenbelasting ook niet werden verbreed en het toptarief in de personenbelasting niet afnam.

Aandachtspunten

• Het regeerakkoord beklemtoont terecht het belang van ondernemerschap en risicokapitaal. Er worden een aantal legistieke verbeteringen in het vooruitzicht gesteld (bijvoorbeeld versoepeling van het reglementaire kader private privak). Daar staat wel de invoering van een meerwaardebelasting op financiële activa tegenover. De vrees bestaat bij vele ondernemers dat die later verhoogd wordt. De invoering van deze extra taks kadert niet in een (aanzet van) globale hervorming van de talrijke bestaande kapitaalbelastingen in ons land. Ze komt er bovenop. Duidelijk is ook dat dit een technisch moeilijke wetgeving is om in te voeren en te implementeren voor alle actoren (banken, beleggers en ondernemingen). Hier zal nog goed over nagedacht moeten worden. Enerzijds wordt in het regeerakkoord werk gemaakt van administratieve vereenvoudiging, maar hier loert weer veel extra complexiteit en mogelijke rechtsonzekerheid om de hoek (bijvoorbeeld bepaling historische meerwaarde niet-beursgenoteerde onderneming). Het is best om in te zetten op een beleid dat meer mensen er toe aanzet om te beleggen in financiële activa zoals aandelen. Dat zou een positief effect hebben op de overheidsinkomsten, extra kapitaal voor ondernemingen bieden en spaarvermogen opbouwen.  
• The proof of the pudding is in the eating. Er worden vaak goed intenties geuit, maar die moeten ook effectief landen. Ook in de vorige legislatuur was sprake van een gedragscode met de belastingplichtige of het versterken van de rechtszekerheid op het vlak van de vrijstelling van doorstorting bedrijfsvoorheffing. Goed de vinger aan de pols houden van wat leeft bij ondernemingen en voorafgaande impactanalyses zijn daartoe essentieel. 

Begroting en Efficiënte Overheid

Positieve punten

• De Arizonaregering staat voor een loodzware sanering. De begroting wordt daarbij voor twee derde gesaneerd via noodzakelijke structurele hervormingen in de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel (inclusief terugverdieneffecten). Er wordt ook werk gemaakt van een inperking van overheidsuitgaven (22%) en een bijdrage van sterkste schouders (11%). De focus in de sanering van de overheidsfinanciën ligt dus duidelijk op structurele hervormingen en heroverwegingen van overheidsuitgaven. Dat is aangewezen in een land met een hoog overheidsbeslag en veel ruimte voor structurele hervormingen.  
• Er komt geen verhoging van de globale parafiscale druk. Niet bij de opmaak van het regeerakkoord en ook niet in de volgende jaren. Dat is expliciet ingeschreven in het regeerakkoord: “De totale begrotingsinspanning gebeurt zonder verhoging van de belastingdruk, uitgedrukt in ontvangsten in % bbp. Deze regel blijft gerespecteerd gedurende de hele legislatuur, en dus bij elke begrotingsopmaak en -controle."
• Het federale regeerakkoord verwijst in verschillende hoofdstukken (arbeidsmarkt, fiscaliteit) naar de nood aan vereenvoudiging. Er worden daartoe ook al vrij concrete voorstellen of nader te onderzoeken ideeën voorgesteld in het Regeerakkoord (bv. modernisering aangifte loon- en arbeidstijdgegevens, aanpassing wetgeving UBO-register,...). Er is ook aandacht voor de procesmatige vertaling: het Federaal Actieplan Administratieve Vereenvoudiging (FAAV) zal zich primair richten op het bedrijfsleven en in overleg met hen worden ontwikkeld. Elk regeringslid zal tegen 30/06/2025 aan de ministerraad voorleggen welke administratieve verplichtingen voor ondernemers (zelfstandigen, KMO’s, en grote ondernemingen) vereenvoudigd of geschrapt kunnen worden.
• Er wordt een kerntakenanalyse opgestart onder gemeenschappelijke leiding van de minister van Begroting en de minister van Ambtenarenzaken. Binnen het jaar zal die komen met conclusies die worden voorgelegd aan de regering.  
• Het is ook positief dat de federale overheid het gebruik van spending reviews voor politieke keuzes en recurrente overheidstaken voortzet en veralgemeent.
• Het fiscale hoofdstuk bevat een belangrijke paragraaf over de versterking van de fiscale rechtszekerheid, tevens een expliciete vraag uit ons memorandum. Te meer daar we op dit vlak internationaal ook slecht scoren. Die bevat ook heel wat concrete voorstellen (recht op direct en persoonlijk contact met de fiscus, recht op fout bij goede trouw,....).

Aandachtspunten

• De budgettaire tabel en de onderbouwing daarvan is op het moment van dit artikel nog niet bekend. Bij de uitvoering van de noodzakelijke hervormingen kunnen zich budgettaire tegenvallers voordoen. Bijvoorbeeld in de vorm van minder terugverdieneffecten dan initieel voorzien. Het zal er dan op aankomen voor de regering om verder het hervormingspad te bewandelen, eerder dan de begrotingsteugels te lossen of snel te opteren voor belastingverhogingen.  
• Het is belangrijk dat de federale overheid zich inschrijft in de Europees vastgestelde dynamiek van een uitgavennormering die wordt opgevolgd. Ook de andere gewesten en gemeenschappen moeten zich daarin inschrijven en zich daaraan houden. Een versterkte coördinatierol van de Hoge Raad van Financiën is aangewezen.  
• Er wordt - opnieuw - een spending review in het vooruitzicht gesteld van de vrijstellingen van doorstorting bedrijfsvoorheffing. In het verleden vonden die echter al plaats, bijvoorbeeld door het Planbureau. Ook andere uitgaven van de federale overheid en de sociale zekerheid verdienen spending reviews.  Bij de impact analyses is het ook belangrijk om steeds de visie van de overheidsklant mee te nemen.  

Europees en Buitenlands Beleid

Positieve punten

Internationaal beleid

• De regering erkent dat nieuwe handelsakkoorden essentieel zijn om Belgische ondernemingen toegang te bieden tot internationale markten. Hierdoor kunnen bedrijven profiteren van exportmogelijkheden, innovatie en economische groei, met oog voor duurzame ontwikkeling en eerlijke handelsvoorwaarden.
• Strategische autonomie wordt nagestreefd zonder het handelsbeleid te verengen tot protectionisme. De overheid benadrukt dat internationale partnerschappen en diversificatie van toeleveringsketens de Belgische economie minder afhankelijk maken van geopolitieke spanningen en verstoringen op wereldmarkten.
• Door verbeterde samenwerking met de gewesten en gemeenschappen wil de regering de internationale geloofwaardigheid van België versterken. Dit gebeurt via gecoördineerde diplomatieke inspanningen, waarbij Belgische belangen consistent vertegenwoordigd worden in multilaterale instellingen en handelsbesprekingen. 

Europees beleid

• De vernieuwing van akkoorden uit 1994 moet zorgen voor meer transparantie en betere vertegenwoordiging van deelstaten in diplomatieke en consulaire functies. Dit garandeert dat zowel federale als deelstatelijke bevoegdheden worden gerespecteerd in internationale contacten en onderhandelingen.  
• De regering begrijpt dat economische groei en innovatie in België sterk afhankelijk zijn van EU-beleid. Daarom wordt industrieel beleid afgestemd op Europese strategieën, waardoor Belgische bedrijven voordeel halen uit beter toegang tot subsidies, netwerken en nieuwe markten.
• Er wordt sterk ingezet op het bevorderen van grensoverschrijdende projecten en het vereenvoudigen van Europese regels. Door regellast te beperken, kunnen bedrijven efficiënter opereren binnen de interne markt. Dit biedt voordelen voor Belgische exporteurs en ondernemingen in logistiek en productie.
• De Belgische regering erkent het belang van een goed functionerende interne markt. Er worden maatregelen genomen om handelsbelemmeringen af te bouwen, economische integratie te versterken en oneerlijke concurrentie vanuit derde landen tegen te gaan, met oog voor eerlijke arbeidsvoorwaarden.
• De regering wil dat EU-dossiers beter worden gecoördineerd tussen federale en regionale beleidsniveaus. Dit betekent dat standpunten sneller en coherenter tot stand komen, wat leidt tot grotere invloed in EU-besluitvorming en betere naleving van Europese verplichtingen. 

Aandachtspunten

Internationaal beleid

• Handelsverdragen worden onderworpen aan complexe voorwaarden, zoals het gelijkstellen van productieomstandigheden. Dit kan kansen op internationale handel beperken, vergelijkbaar met eerdere afspraken binnen Vlaamse akkoorden. Een balans tussen ambitie en haalbaarheid moet hier beter worden gevonden.
• Hoewel de regering handelsbeschermingsmaatregelen wil versterken, bestaat het risico dat dit uitmondt in onnodige handelsbarrières. Dit kan buitenlandse investeringen ontmoedigen en Belgische bedrijven kwetsbaar maken voor internationale vergelding. Waakzaamheid voor economische isolatie is vereist. 

Europees beleid

• Hoewel er juridische afspraken zijn gemaakt, blijven er uitdagingen in de uitvoering. De verantwoordelijkheden van federale en regionale overheden moeten duidelijker worden omschreven om vertragingen en conflicten bij EU-verplichtingen te vermijden.