De verkiezingscampagne draait op volle toeren met de gebruikelijke waslijst aan beloftes: minder lang werken, arbeidsduurvermindering, hogere lonen, hogere uitkeringen, lagere belastingen, extra investeringen in de duurzame transitie, gezonde(re) overheidsfinanciën… Die komen uit verschillende politieke hoeken, maar toch loopt er doorheen al die beloftes één rode draad die opmerkelijk genoeg nauwelijks aan bod komt: de noodzaak aan hogere productiviteitsgroei. Nochtans is dat met ruime voorsprong de belangrijkste determinant van onze toekomstige welvaart. In een open brief stipt onze hoofdeconoom Bart Van Craeynest samen met een 60-tal collegaeconomisten 10 belangrijke punten aan.
Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking is een belangrijke determinant voor de potentiële productiviteit van werknemers. De dalende leerprestaties en de beperkte deelname aan levenslang leren zijn verontrustend. Daarnaast is er een belangrijke verspilling van talent doordat 1 op de 8 van onze jongeren het onderwijs verlaat zonder diploma. De kwaliteit van het onderwijs en het bredere opleidingskader moet beter.
Overheidsuitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (O&O) zetten een hefboom op de productiviteitsgroei. België scoort op dat vlak al redelijk goed, maar moet nog hoger mikken. Daarbij moet vooral ingezet worden op een bredere verspreiding van innovatie doorheen de economie en op meer valorisatie van de onderzoeksinspanningen.
Een gezonde ondernemingsdynamiek met veel starters en minder-productieve ondernemingen die verdwijnen is positief voor de productiviteitsgroei. Starters en scale-ups zijn bijvoorbeeld beter om nieuwe ideeën te introduceren in de economie. Die ondernemingsdynamiek blijft in België beperkter dan in de meeste andere landen. Dat kan beter door allerlei hindernissen voor ondernemen weg te werken.
Om innovatie en ondernemingsdynamiek volledig tot hun potentieel te laten komen, is samenwerking tussen verschillende spelers cruciaal. Ecosystemen waarin grote multinationale ondernemingen, kleinere ondernemingen en start-ups, kenniscentra en overheden elkaar versterken, zijn motoren voor productiviteitsgroei. Ook circulaire ecosystemen houden een belangrijk potentieel in. Overheden kunnen dat faciliteren.
Alle Belgische overheden investeren al decennialang te weinig, terwijl overheidsinvesteringen potentieel één van de krachtigste overheidsinstrumenten zijn om de productiviteit op te krikken. Dat moet dan wel gaan over echte investeringen die de productieve capaciteit van onze economie versterken. Een inhaalbeweging in overheidsinvesteringen o.m. op het vlak van mobiliteit, digitalisering, energie-infrastructuur… dringt zich op.
Digitalisering houdt allicht veruit het grootste potentieel in om onze productiviteitsgroei de komende decennia substantieel op te drijven. Maar dat zal niet vanzelf gebeuren. Om het volledige potentieel van digitalisering te realiseren zijn o.m. investeringen in digitale infrastructuur en massale opleidingsinspanningen vereist.
De hogere productiviteitsgroei is met ruime voorsprong de belangrijkste determinant van onze toekomstige welvaart.
Bert Mons, Gedelegeerd bestuurder
Bedrijven die blootgesteld worden aan internationale concurrentie zijn gemiddeld duidelijk productiever dan bedrijven die enkel op de binnenlandse markt opereren. Dat impliceert continue aandacht voor internationale opportuniteiten. Daarnaast maken we het onszelf te moeilijk om internationaal talent aan te trekken.
Minder concurrentie vernietigt innovatie en productiviteitsgroei. Volgens OESO-analyses zijn er in België te veel barrières die een gezonde concurrentie verhinderen. Er is sprake van reglementitis: overvloedige prijscontroles door de overheid en te veel ineffectieve regels opgelegd aan industrie, financiële sector, transport, handel en bepaalde diensten. Te extreme regels moeten afgebouwd worden.
In ideale omstandigheden zou de arbeidsmarkt mensen moeten leiden naar de meest productieve ondernemingen, maar het Belgische systeem is veel te rigide, te veel gericht op het vrijwaren van het status quo op de arbeidsmarkt. Dat belemmert de productiviteitsgroei. Meer mobiliteit, meer loondifferentiatie en meer flexibiliteit zijn nodig om de productiviteitsgroei te ondersteunen.
Tot slot gaat duurzame transitie over meer (of hetzelfde) produceren met minder inputs (klimaat- en milieu-inputs in deze context). Ook dat is een verhaal van hogere productiviteit. Meer innovatie en efficiëntieverbeteringen moeten de kern vormen van een geslaagde duurzame transitie, en die zullen op langere termijn ook leiden tot hogere productiviteit.
Als we onze welvaart duurzaam willen veiligstellen, en vooral nog verder versterken, is een sterkere productiviteitsgroei absoluut essentieel. Onze volgende regeringen moeten voluit aan de bak om daar werk van te maken.
