Als je dit leest, liggen de Amerikaanse presidentsverkiezingen achter ons en kennen we de opvolger van Joe Biden. Ik herinner mij nog levendig het moment in 2016 waarop ik vernam dat niet Hillary Clinton, maar Donald Trump de stembusslag had gewonnen. En de rest is geschiedenis… of toch weer de realiteit voor de komende 4 jaar…?
2024 was een tumultueus jaar voor verkiezingen, met de eerste kiezers die in januari naar de stembus gingen in Taiwan en de laatste dus in de VS vorige week. Deze historische golf omvatte meer dan 70 landen (inclusief 7 van ‘s werelds meest bevolkte), de helft van de wereldbevolking en ongeveer 55% van het wereldwijde bbp. Van India tot Mexico, via Oostenrijk, Tunesië, Indonesië en El Salvador, en natuurlijk ook in eigen land.
Eén ding is zeker: ongeacht wie haar of zijn intrek neemt in het Witte Huis, de Amerikaanse verkiezingen zullen een cruciaal moment blijken te zijn in een wereld die de mondiale geopolitieke orde herstructureert. Het resultaat van de stemming zal van cruciaal belang zijn voor toekomstige betrekkingen tussen het Westen en China. De verkiezingen zullen vooral belangrijk zijn omdat ze plaatsvinden in een stormachtig internationaal klimaat dat wordt gekenmerkt door hevige Sino-Amerikaanse concurrentie, de Russische invasie van Oekraïne en de oorlog tussen Israël en Hamas.
Festina lente, Europa. De wereld wacht niet.
Bert Mons, Gedelegeerd bestuurder
En quo vadis Europa? Eind oktober zat ik in het publiek toen Herman Van Rompuy het academiejaar van het Europacollege in Brugge opende. Samen met mensen van 50 andere nationaliteiten hoorde ik Van Rompuy hulde brengen aan Jacques Delors. Delors, zo benadrukte Van Rompuy, was niet alleen de grondlegger van 2 pijlers van de Europese Unie – de interne markt en de gemeenschappelijke munt – hij was bovenal een man die in het Europese ideaal geloofde. Delors zag Europa niet alleen als een project of programma, maar als een gemeenschap met een ziel, “een ziel die moet bezielen”. Deze visie zette hij in dienst van waarden die Europa tot op de dag van vandaag nastreeft, waarvan vrede in vrijheid, zoals we die nu zien bij Oekraïne, de belangrijkste is. Van Rompuy sprak verder over solidariteit, samenhorigheid en fundamentele gelijkheid; waarden die in Europa niet hol of zonder betekenis zijn, want ze worden verdedigd in de strijd die vandaag op ons continent wordt gevoerd.
Van Rompuy ging verder in op deze interne markt, die volgens hem nog niet volledig genoeg is en verder verdiept moet worden. Hij benadrukte het belang van een Europese kapitaalmarkt om de monetaire unie te ondersteunen en sprak over de vrijheid van beweging binnen het Schengengebied, dat zoveel mogelijk intact moet blijven. Met lof sprak hij ook over de huidige voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, die volgens hem een waardige opvolger is van Delors’ visie en missie. Zij staat aan het hoofd van de Europese Commissie in een tijd waarin veiligheid, klimaat, concurrentievermogen en democratie centraal staan. Van Rompuy maakte duidelijk dat Europa veel meer zijn eigen lot in handen moet nemen en niet strategisch afhankelijk moet zijn, maar juist strategisch autonoom. Vooral op het gebied van defensie, energie, voedsel, migratie en digitale technologieën mag Europa niet overheerst worden door niet-Europese machten. De interne markt is gecreëerd om Europese waarden te beschermen, zonder te vervallen in protectionisme. Wat het klimaat betreft, stelde hij dat particuliere en groepsbelangen niet mogen zegevieren boven het algemene welzijn van de mensheid. Onder leiding van von der Leyen is Europa op deze 3 gebieden vooruitgegaan en zal het blijven vooruitgaan. Europa heeft volgens Van Rompuy echter op te veel fronten een achterstand opgelopen. Von der Leyen, zo merkte hij op, heeft een helder doel voor ogen, maar blijft flexibel over de wegen die daarheen leiden. Zij is principieel over het einddoel, zonder dogmatisch te zijn over de middelen.
Van Rompuy onderstreepte tot slot het cruciale belang van democratie, die zowel binnen als buiten de EU onder druk staat. In zijn woorden klonk een waarschuwing door: democratie is niet vanzelfsprekend en kan tijdelijk zijn. De uitdagingen zijn groot, en Europa moet zijn democratische waarden stevig bewaken.
Inspirerende woorden waar ik maar één ding wil aan toevoegen: festina lente, Europa. De wereld wacht niet.
