Na bijna vijf maanden moet de nieuwe Vlaamse regering er op z’n zachtst gezegd nog altijd een beetje ‘inkomen’. Het valt moeilijk te argumenteren dat de regering al op volle toeren draait, en de dynamiek bij de beleidsploeg stemt niet overeen met de sense of urgency over de economische situatie en uitdagingen waarmee ondernemingen vandaag geconfronteerd worden. Met de aankondiging van een heuse productiviteits- en competitiviteitsagenda komt daar hopelijk vrij snel verandering in.
De motor van onze welvaart
Het belang van productiviteit voor onze toekomstige welvaart kan moeilijk overschat worden. De voorbije decennia werd onze economische groei en welvaartscreatie gedreven door de combinatie van meer mensen aan het werk en een toename van de productiviteit, waarbij beide factoren ongeveer gelijkmatig bijdroegen. Door de demografische dynamiek is het potentieel om de komende jaren nog veel meer mensen aan het werk te krijgen, zeker in Vlaanderen, beperkt. De bijdrage van de werkgelegenheidsgroei tot de totale economische groei zal daardoor nagenoeg stilvallen. De komende decennia moet meer dan 90% van onze welvaartscreatie van productiviteitsgroei komen. Bijna alles wat we de komende decennia willen doen op het vlak van extra koopkracht, de financiering van de pensioenen, extra investeringen in onderwijs of gezondheidszorg of minder lang werken, zal gefinancierd moeten worden vanuit de productiviteitsgroei.
Tegen die achtergrond is het verontrustend dat die productiviteitsgroei al decennialang aan het vertragen is. Volgens de recentste ramingen komen we dit decennium in Vlaanderen uit op een gemiddelde productiviteitsgroei van 0,6% per jaar. Dat is te weinig om onze huidige welvaartsstaat overeind te houden, de overheidsschuld te blijven dragen en de koopkracht te versterken. Of we er de komende jaren in slagen om de productiviteitsgroei te verhogen (of niet), is met ruime voorsprong de belangrijkste determinant voor onze toekomstige welvaart. Dat moet dan ook de absolute prioriteit zijn van het beleid.
Vlaamse productiviteitsagenda
De focus van de nieuwe federale regering ligt vooral op meer mensen aan het werk en het terug op de rails krijgen van de overheidsfinanciën. In het nieuwe federale regeerakkoord is er al bij al weinig aandacht voor productiviteit. Veel van de hefbomen om die op te krikken liggen evenwel op Vlaams niveau. En daar wil de Vlaamse regering nu mee aan de slag.
Vorige week besliste de Vlaamse regering over een productiviteits- en competitiviteitsagenda waarin ze voor het komende jaar een hele reeks initiatieven plant om de productiviteitsgroei op te krikken, onder meer op het vlak van innovatie, industrie, regulering, digitalisering, infrastructuur, vaardigheden van de beroepsbevolking, levenslang leren... De bedoeling is dat de hele regering meewerkt aan het objectief van een sterkere productiviteitsgroei (met het zwaartepunt bij de minister-president).
Wachten op de concrete uitwerking
Dat de Vlaamse regering de nood aan een sterkere productiviteitsgroei veel hoger op de agenda zet, is uitgesproken positief. De Europese Commissie deed haar dat al voor. Als de verschillende beleidsniveaus (hopelijk springt het federale niveau ook nog op de kar) eindelijk gecoördineerd gaan inzetten op productiviteitsversterkend beleid, met voorsprong de belangrijkste economische uitdaging voor Vlaanderen, België en Europa, dan is er heel wat mogelijk. Tegen al het sombere economische en geopolitieke nieuws van de voorbije maanden zou dat een perfecte remedie kunnen zijn.
Een agenda op zich zal natuurlijk niet volstaan. De concrete uitwerking daarvan wordt cruciaal, en daar blijft voorlopig nog veel onduidelijkheid over, vooral dan over de beschikbare middelen. Er is de ambitie om met Vlaanderen naar de wereldtop voor O&O te gaan, maar in het regeerakkoord werden daarvoor amper middelen voorzien (terwijl daarvoor toch zo’n 6 miljard extra aan jaarlijkse O&O-uitgaven door de overheid en de privésector voor nodig is). Er is terecht veel aandacht voor meer investeringen in infrastructuur, maar ook daar is het onduidelijk hoe die gefinancierd moeten worden. In het federale regeerakkoord werd opgenomen dat de overheidsinvesteringen de komende jaren min of meer stabiel zouden blijven rond 3% van het bbp. En ook voor de noodzakelijke opleidingsinspanningen voor de huidige beroepsbevolking, wat zeer belangrijk wordt in het licht van de digitale transitie, lijkt er wel ambitie, maar werden tot nog toe geen middelen voorzien.
Het echte werk begint nu
De productiviteitsagenda is een goed begin, en zeker het feit dat alle bevoegdheden mee ingezet worden voor een sterkere productiviteitsgroei. Maar het is ook niet meer dan een begin. Het echte werk moet nu beginnen. De concrete uitwerking, en de opvolging en monitoring (en eventuele bijsturing) worden de komende maanden cruciaal. Als dit goed gebeurt (en het liefst nog met versterking op federaal en Europees vlak), is het potentieel aan extra welvaart dat achter die productiviteitsagenda zit enorm. Hiermee kan de Vlaamse regering echt het verschil maken voor onze toekomstige welvaart.
