Calamiteiten met een milieu-impact komen al eens voor. Wat zijn de do’s en don’ts in zo’n situatie? Een fictieve case ter illustratie: de milieucoördinator van productiebedrijf X merkt tijdens de rondgang op dat de waterzuivering uitgevallen is en er hierdoor ongezuiverd afvalwater in de nabijgelegen beek terechtkomt. Wat te doen?
Eerste hulp bij milieu-incidenten
Stap één is het evalueren van de omvang van het incident. Bij ernstige incidenten met een mogelijk grote impact (zoals in ons voorbeeld) raden we zeker aan om de directie en/of de bedrijfsverantwoordelijke te verwittigen en onmiddellijk een vergadering te beleggen om de situatie te bespreken. Naast de milieucoördinator en directie, vraagt u best ook iemand van de technische dienst en eventueel de bedrijfsjurist mee aan tafel. Het is belangrijk om deze situatie ernstig te nemen en geen doofpotoperatie te starten. Milieuincidenten zijn immers niet vrijblijvend naar boetes en heffingen toe, en nog minder naar (sociale) media. Vergeet ook niet de eigen medewerkers op de hoogte te houden. Bij grotere incidenten is het aangewezen om een persverantwoordelijke aan te duiden en goede afspraken te maken rond communicatie.
Stap twee: welke acties kunnen onmiddellijk genomen worden om de hinder voor de omgeving te beperken? Een zeer belangrijke stap, want dit zal later een grote rol spelen in de evaluatie van de aanpak door de inspectiediensten. Een directe actie kan in dit geval het opvangen van het ongezuiverde afvalwater in noodbekkens zijn.
Stap drie: melding van het voorval aan de omgevingsinspectie via het meldingsformulier zoals te vinden in bijlage 4.1.12 van VLAREM II. Afhankelijk van het type bedrijf geldt een onmiddellijke meldingsplicht bij milieu-incidenten. Indien het ongezuiverd water in een grote beek of rivier terechtkomt, neemt u best ook contact op met de VMM en de gemeente om hen te informeren.
Stap vier is het opstellen van een actieplan en het bijhouden van een logboek. Welke stappen kunnen meteen ondernomen worden om de situatie ongedaan te maken, de schade te herstellen, de waterzuivering opnieuw operatief te maken en de hinder te beperken? Het opvolgen van de waterkwaliteit van de beek kan zeker een idee zijn. En welke stappen dienen juridisch genomen te worden?
Houd van alle acties zeker de bewijzen bij, zoals ophalingsattesten, facturen, foto’s, etc. Indien er concrete acties ondernomen worden, doet u er goed aan om de inspectie regelmatig updates te bezorgen. Dit zal later bij een eventuele boeteprocedure helpen om het boetebedrag te milderen.
De laatste stap is de verdere communicatie met belangrijke stakeholders. Om paniekreacties bij passanten van de beek te vermijden, heeft u er voordeel bij om de omgeving en buren in te lichten. Een korte communicatie waarin u aangeeft dat er een voorval is en de nodige acties ondernomen worden om de beek terug te zuiveren, is voldoende. Onwetendheid creëert vaak meer onrust.
Preventief actie ondernemen
Het ontstaan van calamiteiten bij een waterzuivering heeft niet altijd een duidelijke oorzaak. Het is soms even zoeken om de werkelijke oorzaak te achterhalen. Eens de oorzaak gevonden is, wil u uiteraard voorkomen dat deze situatie zich herhaalt. Het toepassen van preventieve maatregelen kan herhaling van het voorval vermijden.
Laat ons beginnen bij het noodplan. In de praktijk merken we dat bedrijven hierbij vooral focussen op veiligheid en scenario’s uitschrijven in geval van brand en arbeidsongevallen. Het milieuluik mag hier zeker niet ontbreken. Een goed startpunt is het uitvoeren van een risicoanalyse. Deze oefening kan inzicht geven en zwakke punten blootleggen. Wat zijn bv. de cruciale delen van de waterzuiveringsinstallatie? Indien er zich een technisch defect voordoet, hoe snel kunnen deze stukken vervangen worden? Wanneer een cruciale pomp 3 maanden levertijd heeft, kan het belangrijk zijn om steeds een reservepomp op voorraad te hebben om de bedrijfscontinuïteit te kunnen garanderen. Vanuit de resultaten van de risicoanalyse kan u het noodplan verder uitwerken en mogelijke risico’s op vlak van milieu beschrijven. Dit zorgt ervoor dat u steeds een uitgewerkt draaiboek bij de hand heeft en sneller kan handelen in noodsituaties. Ook de communicatie met overheid mag in het noodplan niet ontbreken.
Een tweede preventieve maatregel is de opvolging van de waterzuiveringsinstallatie door frequente rondgangen en metingen. Hier kan een extern waterdeskundige de nodige expertise en begeleiding geven. Het frequent opvolgen van de waterzuivering stelt u in staat om afwijkende waarden snel te detecteren en actie te ondernemen. Vroegtijdig ingrijpen kan soms ernstige incidenten voorkomen.
Een derde mogelijkheid, afhankelijk van het type bedrijf en de situatie, is het voorzien van noodbekkens om in geval van nood het afvalwater tijdelijk te kunnen opvangen.
Danny Wiels
