Vlaanderen kampt met een structurele droogteproblematiek, versterkt door klimaatverandering en toenemende watervraag. Vooral de industrie, als grootste watergebruiker, speelt een cruciale rol in duurzaam waterbeheer. Bedrijven zetten steeds meer in op efficiënt watergebruik, hergebruik en alternatieve waterbronnen. Om droogte te bestrijden en de economie veerkrachtig te houden, is een structurele en collectieve aanpak nodig. Acties zoals watermonitoring, hergebruik en samenwerking tussen bedrijven kunnen een groot verschil maken.
Na de nattere zomers van de vorige jaren, stellen veel mensen zich de vraag of er wel een droogteproblematiek is in Vlaanderen? Kampen wij wel met een tekort aan water? Moeten we nog droge zomers vrezen? Elke vragen kunnen we snel beantwoorden met ‘ja’.
Vlaanderen kent een lage waterbeschikbaarheid, ook al zijn we historisch gezien een waterrijke regio. We zijn ook een kleine regio met veel verharde oppervlakten, zijn sterk geïndustrialiseerd en dichtbevolkt. De vraag naar water in Vlaanderen is groot, terwijl onze waterbronnen lang niet onuitputtelijk zijn. Hoewel er in Vlaanderen voldoende neerslag valt, worden we toch geconfronteerd met regelmatig terugkerende droogteperiodes. De klimaatverandering zorgt er immers voor dat de lentes droger en de winters natter worden. Bovendien worden we in toenemende mate geconfronteerd met extreme weersomstandigheden, dat zorgt voor onvoorspelbaarheid en grote uitdagingen bij het waterbeheer. Voor veel ondernemingen is een vlotte toegang tot water essentieel om te kunnen blijven functioneren en dit staat vandaag op de helling.
De cijfers liegen niet. Het structureel neerslagtekort tijdens het groeiseizoen (april – september) van de afgelopen 10 jaar ligt gemiddeld 50 mm hoger dan de afgelopen 100 jaar.
Het toont aan waarom actie nú noodzakelijk is.
Als we in Vlaanderen droogteperiodes willen voorkomen, zowel vandaag als in de toekomst, is er nood aan een structurele aanpak bij het omspringen met onze waterbronnen. Dat. geldt vanzelfsprekend ook voor de industrie.
Water als essentiële grondstof voor de industrie
Vlaanderen verbruikt jaarlijks ongeveer 740 miljoen m³ water. De industrie is de grootste waterverbruiker met zo’n 300 miljoen m³/jaar. Bedrijven gebruiken verschillende waterbronnen, denk bijvoorbeeld aan leidingwater, oppervlaktewater, hemelwater, grondwater maar ook ander water (o.a. hergebruik van afvalwater). Afhankelijk van de benodigde kwaliteit en het volume zal er geopteerd worden voor een van bovenstaande waterbronnen. Water is voor vele bedrijven een essentiële grondstof en wordt gebruikt voor dranken en voeding, als koelingsmiddel voor energie-installaties, als onderdeel van het hygiëneproces, om de milieu-impact te verminderen of om de veiligheid van bepaalde installaties te garanderen.
Bedrijven zijn dan wel de grootste watergebruikers, toch ligt hun effectieve verbruik een stuk lager. Bedrijven kunnen een groot deel van het gebruikte water opnieuw lozen, na zuivering via het oppervlaktewater of langs de riool.
Evolutie in het verbruik van water bij ondernemingen
Er is ook goed nieuws. Steeds meer bedrijven gaan bewuster en duurzamer om met water. In het Voka Charter Duurzaam Ondernemen – een duurzaamheidsprogramma voor ondernemingen – zien we dat 30% van de uitgevoerde duurzaamheidsacties betrekking hebben op duurzaam watergebruik. Deze acties bouwen verder op de inspanningen die bedrijven in het verleden al hebben gedaan.
Sinds 2000 is het aandeel gewonnen grondwater (wat aanzien wordt als de strategische voorraad om waterschaarste te voorkomen) op die manier meer dan gehalveerd ten opzichte van het totale watergebruik (exclusief koelwater). Maar ook de totale efficiëntie is gestegen, zo is er sinds dezelfde periode 25% minder water nodig per geleverd product. Het aandeel van het ‘ander water’ (bv. het gebruik van afvalwater) ligt dan weer vier keer hoger dan de periode van voor 2000 (bron: Milieurapport 2018).
Duurzaam ondernemen is de toekomst
Bedrijven zitten duidelijk op het pad naar meer duurzaam watergebruik. En er zijn nog meer acties die ondernomen kunnen worden.
Als we het hebben over duurzaam watergebruik dan kijken we naar:
- Meten is weten. Breng de gebruikte waterbronnen in kaart in het productieproces en monitor op welke manier ze gebruikt worden. De gratis waterscan van VLAIO kan hierbij ondersteuning bieden voor alle kmo’s met een minimum waterverbruik van 500 m³ per jaar. Ga hier vandaag nog mee aan de slag, want de scan kan nog tot 10 september 2025 aangevraagd worden. Een uitgebreide waterscan aanvragen kan nog tot 30 juni 2025. VLAIO komt daar voor 80% tussen in de kostprijs.
- Voorkomen is beter dan genezen. Ga na waar je als bedrijf minder water kan gebruiken of waar er mogelijke lekverliezen zijn. Het automatiseren van kranen is hiervoor een oplossing.
- Juiste water voor de juiste kwaliteit. Ga na welke waterkwaliteit je nodig hebt om je processen optimaal en efficiënt uit te voeren. Als een lagere kwaliteit hetzelfde resultaat levert, zet dan deze bron in. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van hemelwater in sanitaire toepassingen in plaats van leidingwater.
- Hergebruik van (afval)water daar waar nuttig en nodig. Hergebruik van afvalwater hoort hier ook bij, maar is sterk afhankelijk van een aantal randvoorwaarden waarbij de energievraag en impact van het lozen van resterende afvalwater, mee in rekening gebracht moet worden.
- Stimuleren van samenwerkingsverbanden door water uit te wisselen met derde partijen. Wat voor de ene partij afvalwater is, is voor de andere partij een nuttige bron. Op lokaal niveau vermijden we zo het gebruik van meer primaire waterbronnen. Om dit te stimuleren moeten bedrijven die hun afvalwater (of een deel ervan) ter beschikking stellen aan derden voor een nuttige toepassing, zullen niet langer een heffing moeten betaling op deze fractie. Om aan de vrijstelling te voldoen, moet men wel voldoen aan een aantal voorwaarden. Meer info vind je hier.
Vandaag investeren in duurzaam watergebruik zorgt dus niet alleen voor een besparing op het gebruik van onze primaire waterbronnen, maar helpt ook in het waarborgen van de bevoorradingszekerheid en de bedrijfscontinuïteit doorheen het ganse jaar en biedt mogelijk ook nog eens competitief voordeel.
