Water is van essentieel belang. En toch blijft Vlaanderen achter door onvoldoende investeringen en middelen. Terwijl waterkwaliteit en klimaatverandering dringende actie vragen, schiet de financiering tekort. De aangekondigde hervormingen bieden kansen, maar mogen de lasten niet doorschuiven naar onze bedrijven.
We staan voor grote uitdagingen op vlak ons waterbeheer, denk aan waterkwaliteit en klimaatverandering. Het ambitieniveau en het halen van doelen wordt grotendeels bepaald door de daar tegenoverstaande middelen. We lopen in Vlaanderen achter. De investeringsnoden zijn groot. Een studie van de commissie integraal waterbeleid (CIW) raamde enkel voor de periode 2022-2027 een jaarlijks investeringstekort van meer dan 700 miljoen euro per jaar en dan werd er nog geen rekening gehouden met de bijkomende uitdagingen zoals klimaatverandering, PFAS en nieuwe Europese doelen.
Het is dan ook geen verrassing dat we vandaag tal van Europese en Vlaamse doelen niet halen, laat staan dat we die in de toekomst kunnen realiseren. Bijgevolg is het logisch dat de Vlaamse regering in haar regeerakkoord een hervorming van de waterfactuur aankondigt.
Deze hervorming biedt kansen om de financiering van het waterbeleid te verduurzamen, maar volgens Voka mag dit op geen enkel moment ten koste gaan van de competitiviteit van onze bedrijven.
Waarborg de competitiviteit van onze bedrijven
Vlaamse bedrijven dragen al sterk bij aan waterzuivering en -beheer. Veel ondernemingen investeren in eigen zuiveringssystemen en hanteren een verantwoord watergebruik. Daarnaast worden er ook regulerende en financierende heffingen geïnd in het kader van gebruiker-betaalt en vervuiler-betaalt principe (bv heffingen afvalwaterzuivering of winnen grondwater). VITO berekende dat in 2020 de totale industrie meer dan 400 miljoen euro uitgaf, waarvan bijna de helft aan de eigen financiering van de zuivering van het afvalwater. Voka vraagt om voor deze kostenpost extra aandacht te hebben bij de hervorming zodat we de impact goed hierop in kaart kunnen brengen.
Water is cruciaal voor onze bedrijven, maar tegelijkertijd een grote kostenpost. Het is dan ook essentieel dat de hervorming van de waterfactuur de concurrentiepositie van de bedrijven niet verder onder druk zet. We hebben nood aan een kostenefficiënte, proportionele en voorspelbare aanpak die rekening houdt met de economische realiteit.
1. Nog veel efficiëntiewinst door meer samen te werken
Er zijn meer dan honderd actoren actief in de hele waterketen. Via een reorganisatie, een betere samenwerking en vooropgestelde resultaatsverbintenissen kunnen we onze watersector een stuk efficiënter organiseren. Een heel aantal acties (waterschappen, faciliteren van fusie drinkwaterbedrijven, KPI’s afvalwaterzuivering sector) zijn dan ook aangekondigd in het regeerakkoord. Een quick win dus; Voka roept op om dit niet te laten liggen en hier vandaag al werk van te maken.
2. Integrale aanpak
Er zijn twee grote waterbronnen (oppervlakte- en grondwater) die zowel door drinkwaterbedrijven als door de landbouw en industrie gebruikt worden. Een tariefhervorming op één van deze bronnen beïnvloedt de drinkwaterfactuur en kan leiden tot verschuivingen tussen de bronnen. Voka benadrukt het belang van een integrale aanpak en vraagt om de geplande wijzigingen aan de captatievergoeding van oppervlaktewater af te stemmen met andere hervormingen. Een termijnverlening van de huidige tarifering zal dus een vereiste zijn.
3. Disproportionaliteit wegwerken
In 2017 betaalden huishoudens 95% en bedrijven 11% van de kost voor de bovengemeentelijke sanering. De hervormingen moeten in eerste plaatste de disproportionaliteit wegwerken, zodat iedereen betaalt naar bijdrage en impact. Lacunes, zoals illegale grondwaterwinningen en diffuse verontreiniging, moeten worden aangepakt om tot een doordacht en proportionele hervorming te komen.
4. Voorspelbaarheid en langetermijnvisie
Bedrijven hebben stabiliteit en voorspelbaarheid in regelgeving nodig. Onverwachte heffingsverhogingen bemoeilijken zowel de huidige competitiviteit als langetermijninvesteringen. Hervormingen moeten daarom gradueel worden doorgevoerd met een duidelijke tijdslijn, rekening houdend met toekomstige wetgeving en klimaatuitdagingen.
In oktober vorig jaar werden bedrijven geconfronteerd met een plotselinge stijging van 41% in de heffing voor rioollozing. Dit resulteerde in kostenstijgingen van tienduizenden tot zelfs honderdduizenden euro's, wat vooral voor kleinere bedrijven zwaar doorweegt. De wijziging was onaangekondigd en heeft een grote economische impact en hield dus geen rekening met de hierboven genoemde aandachtspunten. Voka vraagt daarom gerichte oplossingen voor bedrijven met goed verwerkbaar afvalwater en voor diegenen die door gebrek aan oppervlaktewater verplicht zijn tot rioollozing.
Conclusie
We staan voor grote uitdagingen in het waterbeheer, en de doelen zijn nog niet binnen handbereik. Essentieel is passende financiering. De hervormingen kunnen een stap vooruit zijn, maar alleen als ze de competitiviteit van bedrijven niet ondermijnen. Kostenefficiënte maatregelen, een integrale aanpak en proportioneel lastendeling zijn cruciaal. De oplossing is samenwerking tussen overheid, wateractoren en bedrijven voor een duurzaam waterbeleid. Voka is bereid om mee aan tafel te zitten.
