De Vlaamse economie worstelt met een vergunningenknoop. Door alle doelstellingen rond klimaat en leefmilieu tegelijkertijd na te streven, stropt de vergunningverlening en raakt de economie verlamd. ‘We zijn te streng voor onszelf. De huidige aanpak dreigt stokken in de wielen te steken van noodzakelijke duurzaamheidsprojecten’, zegt Voka. Vlaanderen moet meer dan vandaag alle flexibiliteitsopties benutten die Europa toelaat. Maar de echte oplossing voor het ontwarren van de vergunningenknoop ligt op Europees niveau. Daar moet een systeemaanpak worden geïntroduceerd waarbij de milieu-impact van vergunningsdossiers integraal kan worden beoordeeld. Een tijdelijke verslechtering van één bepaalde parameter mag niet noodzakelijk meer taboe zijn wanneer op lange termijn een integrale verbetering gerealiseerd wordt.
“Voka komt na een grondig onderzoek met structurele oplossingen voor het ontwarren van de vergunningenknoop. Het Europese wetgevingskader moet aangepast worden zodat het ook voor dichtbevolkte en sterk geïndustrialiseerde regio’s als Vlaanderen mogelijk wordt om economie en duurzaamheid te verzoenen. We zijn vandaag te rigide en te streng voor onszelf. Ons economisch weefsel kan enkel gedijen in een klimaat waar vergunningen voorspelbaar en rechtszeker zijn. Een belangrijke taak is weggelegd voor onze politieke vertegenwoordigers op Europees niveau”, zegt Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen.
Vergunningen zijn essentieel om de transitie naar klimaatneutraliteit te doen slagen. Een efficiënte vergunningsverlening zorgt ervoor dat projecten voor hernieuwbare energie worden gerealiseerd, dat er werk gemaakt wordt van koolstofafvang en -opslag en dat elektriciteitsnetten worden versterkt. Een rechtszeker vergunningenkader is essentieel om toekomstige investeringen aan te trekken en daarmee onze welvaart veilig te stellen. Maar we lopen vandaag vast op twee zaken. Ten eerste streven we in Vlaanderen heel wat verschillende Europese doelstellingen na, die allemaal sterk wegen op de vergunningverlening. Ten tweede is de (Europese) wetgeving te star.
Vlaamse oplossingen: maximaliseer de flexibiliteitsopties
Europa geeft vandaag op bepaalde vlakken al flexibiliteit aan lidstaten voor de toepassing van milieu- en klimaatregels. Die benutten we in Vlaanderen veel te weinig.
Vlaanderen moet inzetten op de zogenaamde ‘projecten van dwingende redenen van openbaar belang’. Dit houdt in dat strategisch belangrijke private en publieke projecten kunnen doorgaan mits het in achtnemen van een reeks voorwaarden.
Daarnaast moet Vlaanderen werk maken van de implementatie van verschillende Europese richtlijnen, zoals de richtlijn hernieuwbare energie en de Net Zero Industry Act. De implementatie van die wetgeving, kan de vergunningsverlening versnellen. Andere Europese lidstaten maakten hier wel al werk van, België loopt achter.
Europese oplossingen: integrale programmatische aanpak
Een echte systemische oplossing bevindt zich echter op Europees niveau. Europa moet de Strategic Environmental Assessment Directive (de strategische MER-richtlijn) herzien. Dat is wetgeving die lidstaten helpt bij het ontwikkelen van programma’s om bepaalde problematieken zoals stikstofneerslag of waterkwaliteit op systematische wijze aan te pakken. Volgens Voka moeten deze programmatische aanpakken een integrale milieubeoordeling inhouden die een behoud of een verbetering van de netto milieukwaliteit nastreeft. Daarbij zouden tijdelijke verslechteringen van een bepaalde milieuparameter moeten zijn toegestaan als ze uiteindelijk leiden tot een verbetering van de gehele milieukwaliteit op lange termijn.
Indien niet alle doelstellingen kunnen worden behaald, pleit Voka ervoor dat lidstaten de flexibiliteit moeten krijgen om doelstellingen in een bepaalde volgorde te behalen, afhankelijk van hun specifieke context en uitdagingen. Hierdoor kan een lidstaat bijvoorbeeld tijdelijk afwijken van bepaalde milieurichtlijnen om prioriteit te geven aan urgentere klimaatdoelstellingen. Een alternatieve piste is om te werken op basis van een duidelijkere hiërarchie van wetgevende doelstellingen.
“De aanpassingen die Voka voorstelt laten de ambities van de Green Deal niet los, maar combineren ze met economische en welvaartsdoelstellingen. Zonder een structurele aanpak dreigen immers al van projecten voor de energie- en klimaattransitie te stranden of te botsen op rechterlijke veto’s. Voka start het debat om meer maatwerk en flexibiliteit aan de dag te leggen. In deze Vokapaper formuleren we heel concrete voorstellen. Het is nu aan de nieuwe Vlaamse regering en Europese Commissie om hier verder mee aan de slag te gaan zodat de vergunningenknoop eindelijk ontward kan geraken”, besluit Hans Maertens.
