De ouderenzorg in Vlaanderen staat onder immense druk. Het VRT-programma Factcheckers legde onlangs pijnlijk bloot wat velen in de sector al weten: de zorg voor ouderen is vandaag niet altijd even kwalitatief. Vlozo wees er bovendien op dat de vergrijzing harder toe slaat dan gedacht: de verschillende overheden in dit land zijn niet voorbereid om iedere oudere met een zorgvraag de gepaste ondersteuning te bieden. Hoe kunnen we de middelen vinden voor een strategisch ouderenzorgbeleid?
De noodzaak voor een strategische herziening van de financiering in de Belgische ouderenzorg is duidelijk. Volgens de OESO investeert België significant meer in welzijn en zorg dan andere landen. Rekening houdend met verschillen in bevolking, spendeert ons land jaarlijks maar liefst 10 miljard euro meer dan het OESO-gemiddelde.
De middelen voor zorg worden bovendien stelselmatig onderschat. Alle overheden en patiënten samen geven anno 2024 zowat 112 miljard euro uit aan welzijn en zorg. Dat is veel meer dan algemeen gedacht wordt. Die uitgaven zullen met de vergrijzing voor de deur nog stijgen. Het Federaal Planbureau en de Studiecommissie voor de Vergrijzing voorspellen een stijging van het ouderenzorgbudget met 1,3 procentpunten van het BBP tegen 2050, wat neerkomt op bijkomend 7,6 miljard in euro's van vandaag. Ook hier gaat het om een conservatieve inschatting - volgens Vlozo zijn er niet 7000 maar 47000 nieuwe plaatsen in ouderenzorg nodig.
In tijden van oplopende begrotingstekorten is de zoektocht naar extra middelen voor ouderenzorg een uitdaging. Andere landen hebben de structuur van de financiering van zorg herzien. Ze schuiven meer middelen naar ouderenzorg en doen beroep op hogere eigen bijdragen van bewoners.
We zien erg belangrijke verschillen tussen landen in de verdeling van de middelen in welzijn en zorg. België besteedt volgens de OESO zowat 40% vande middelen aan acute en ziekenhuiszorg. Dat is veel vergeleken met 22% in Nederland en een EU-gemiddelde van 27%. Tegelijkertijd blijft de financiering van ouderenzorg achter: Nederland geeft 27% van de middelen uit aan "langdurige zorg", België slechts 20%. Net als andere landen zouden we de interne verdeling van middelen kunnen herzien en meer middelen naar ouderenzorg verschuiven. Dat vergt dan wel een meer geïntegreerde aanpak waarin middelen strategisch worden beheerd. We pleiten voor een masterplan ouderenzorg zodat inzet van de middelen beter aanslutien bij de werkelijke behoeften van ouderen.
We kunnen ook de eigen bijdragen van bewoners verhogen. Was een woonzorgcentrum niet onbetaalbaar? Toch niet. Ondanks onze hoge publieke uitgaven in de zorg, liggen de eigen bijdragen voor ouderenzorg in België slechts op de helft van het EU-gemiddelde. Dit staat haaks op het vaak gehoorde argument dat ouderenzorg onbetaalbaar zou zijn. In feite liggen de eigen bijdragen in Belgische woonzorgcentra eerder aan de lage kant. Een hogere eigen bijdrage is mogelijk. Uiteraard doen we dat best proportioneel zodat ook financieel kwetsbare ouderen zorgeloos van hun oude dag kunnen genieten.
Om onze ouderenzorg toekomstbestendig te maken, moeten we niet alleen de financiering verhogen. Het is ook nodig om deze middelen strategisch en duurzaam te beheren. De extra middelen moeten leiden tot meer kwalitatieve ouderenzorg. Het is cruciaal om transparantere en meetbare kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen die de uitkomsten voor patiënten verbeteren en zorgen voor een objectieve publieke rapportering van de kwaliteit in ouderenzorg. Naar analogie met Nederland zou de overheid hogere subsidies (deels) kunnen koppelen aan transparantere en meetbare kwaliteitsindicatoren.
Gelijkaardig kan een social impact bond een meer effectieve manier zijn om duurzame infrastructuur in de ouderenzorg te financieren. Dergelijke bonds zijn geen forfaitaire subsidie noch hebben ze een vaste rente. De terugbetaling van deze bonds is afhankelijk van het behalen van vooraf afgesproken resultaten. Ze wisselen en passant de bestaande regulitis over centimeters in voor meer energiezuinige en klimaatvriendelijke wooneenheden.
Om de zorg voor onze ouderen te garanderen, hebben we een helder en transparant actieplan nodig dat inspeelt op de reële behoeften van onze ouderen. Andere landen inspireren ons tot een meer strategische inzet van middelen in welzijn en gezondheidszorg. Met resultaatgerichte financiering kunnen we tegelijk werken aan meer kwaliteit en duurzame ouderenzorg. Het cliché van dure ouderenzorg kan zo op de schop.
Bronnen:
- OECD Health at a Glance rapport 2023
- Presentatie Johan Van Gompel over rapport 2022 van de vergrijzingscommissie
- https://www.riziv.fgov.be/SiteCollectionDocuments/budget_2024_algemene_raad.pdf
- https://www.oecd.org/belgium/health-at-a-glance-Belgium-EN.pdf
- https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=2001695
- Interne begroting RIZIV
