Welzijn en zorg vormen de motor van de Vlaamse werkgelegenheid. Het laatste decennium groeide de werkgelegenheid in de gezondheidszorg met 15,3% tot 425.000 loontrekkenden (ca. 18% van het totale aantal loontrekkenden) en 50.000 zelfstandigen (8% van het totale aantal zelfstandigen).
De stijging is nog sterker in de social profit: de private jobcreatie in welzijn en zorg tekende voor 26% groei tegenover 6,2% gemiddeld op de Vlaamse arbeidsmarkt. In 2020 telde de Belgische biofarmaceutische sector 40.464 banen, een stijging van 13,6% in 4 jaar tijd. Het Planbureau verwacht een aanhoudende jaarlijkse groei van gemiddeld 2%. Welzijn en zorg vormen de groeisectoren op de Vlaamse arbeidsmarkt.
De groeiende tewerkstelling in welzijn en zorg verhult een nijpend tekort aan zorgpersoneel. In het voorbije decennium nam het aantal openstaande
vacatures voor knelpuntberoepen in de zorg toe met maar liefst 60% (tegenover 20% voor knelpuntberoepen buiten de zorg). De voorbije 5 jaar
verdubbelde het aantal vacatures voor knelpuntberoepen in de social profit van 10.334 naar 22.256. Kortom: we zoeken steeds meer personeel dat er al niet meer was. We spreken in deze paper dan ook niet meer van personeelsschaarste, maar van personeelstekort in welzijn en zorg.
Verouderd zorgpersoneel
Het personeelstekort in welzijn en zorg wordt des te zorgelijker wanneer we kijken naar diegenen die actief zijn in welzijn en zorg. Cijfers van Verso leren dat de voorbije 10 jaar het zorgpersoneel pijlsnel verouderde: het aantal medewerkers boven 50 jaar steeg met 78% (versus 41% op de totale Vlaamse markt). Meer zorg door weinig en verouderde werknemers weegt op de werkbaarheid in welzijn en zorg. Het SERV-rapport – opgesteld voor corona – stelt dat 39,4% van de werknemers in de zorg- en welzijnssector geconfronteerd worden met werkstressproblemen. Bij bijna 15% is de situatie acuut-problematisch en is er sprake van burn-outsymptomen. De Power-to-Care-rapporten van Sciensano en KU Leuven meten de impact van de coronacrisis op het mentaal welzijn van de zorgverleners. Vooral chronische stress neemt toe, zo blijkt. Maar liefst 54% geeft aan zich vermoeid te voelen, 45% staat onder druk en 39% kan zich onvoldoende ontspannen. Meer dan 22% van de respondenten overweegt uit de zorg te stappen. Daarbovenop komt de stijging van de vraag: we worden steeds ouder en we vragen steeds meer zorg. De piek in vergrijzing start vanaf 2032. Dan zal iets minder dan 25% van de Vlaamse bevolking ouder dan 65 jaar zijn. De vergrijzing piekt volop tegen 2052, met meer dan een kwart van de bevolking ouder dan 65. Daartegenover staat een steeds kleiner deel van de bevolking op actieve leeftijd. Waar de 65-plussers de komende 30 jaar toenemen met 5 procentpunt, zal de actieve bevolking afnemen met 5 procentpunt. Dat weegt niet enkel op de beschikbare budgetten; ook de tekorten op de arbeidsmarkten zullen toenemen.
In het voorbije decennium nam het aantal openstaande vacatures voor knelpuntberoepen in de zorg toe met maar liefst 60%.
Wereldwijde concurrentie
Wereldwijd zullen tegen 2030 naar verwachting ongeveer 80 miljoen nieuwe banen in de gezondheidssector gecreëerd worden, voornamelijk in
landen met een gemiddeld en hoog inkomen. De groeiende vraag naar gezondheidswerkers wordt er gedreven door economische en bevolkingsgroei en door vergrijzing. Volgens de WHO zal er ondanks de verwachte groei een tekort zijn van 18 miljoen gezondheidswerkers, waarvan de helft artsen, verpleegkundigen en vroedvrouwen. Dat resulteert in de grootste voorspelde tekorten die de wereldwijde concurrentie voor geschoolde gezondheidswerkers kunnen aanwakkeren. De stijgende behoefte aan zorg en de reeds acute tekorten aan zorgpersoneel tonen aan dat er uit een ander vaatje getapt moet worden. Met meer van hetzelfde loopt de zorg tegen de muur.
