In deze thuishaven bespreken we vier grote infrastructuurwerken die cruciaal zijn voor de toekomst van het North Sea Port havengebied, maar ook een hefboom vormen voor Vlaanderen. En alle vier kruisen ze dezelfde plek: Zelzate.
Zelzate blijft, ondanks de uitsluiting van het R4WO-project op vraag van het toenmalige gemeentebestuur, een cruciale schakel in de voltooiing van de R4-ombouw. Ook de roep naar een moderne, diepere Zelzatetunnel klinkt steeds luider. Daarnaast maken twee toekomstige strategische spoorlijnen – de havenspoorlijn (L77) tussen Antwerpen, North Sea Port en Zeebrugge en Rail Ghent-Terneuzen – van Zelzate een belangrijk logistiek knooppunt. Op het grondgebied Zelzate komen ambitie en infrastructuur samen om de basis te leggen voor een duurzame en economisch sterke regio via deze vier werven.
Ze vullen elkaar aan omdat een nieuwe Zelzate-tunnel het vervoer van gevaarlijke goederen eindelijk terug ondergronds loodst in plaats van door de woonkern. Een nieuwe R4 kan de leefbaarheid dan weer verhogen en een extra havenspoorlijn kan het nut van een tunnel verder verhogen.
Omwille van de complexe puzzel werd op initiatief van toenmalig minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters en in overleg met gouverneur Carina Van Cauter in 2022 gestart met een conceptuele ontwerpoefening rond infrastructuur en leefbaarheid in Zelzate: RUIMTE.DENKEN.ZELZATE. De oefening onder leiding van het projectbureau Gentse Kanaalzone, heeft twee heldere doelstellingen:
- Het goed afstemmen van de verschillende infrastructuurplannen om zo tot een geïntegreerd ontwerp te komen met een slim gebruik van de beschikbare ruimte.
- Het uittekenen van toekomstscenario’s waarbij een evenwicht wordt gevonden tussen deze infrastructuurplannen en de leefbaarheid voor de Zelzatenaar.
Werf 1: R4WO
Dit infrastructuurproject, na de Oosterweelverbinding het grootste van België, moet tegen 2030 voltooid zijn. Met een indrukwekkend budget van 750 miljoen euro wordt de R4 getransformeerd tot een veilige, vlotte ringweg langs beide oevers van het kanaal Gent-Terneuzen. Ook de fietsinfrastructuur wordt grondig aangepakt, verduurzaming van de mobiliteit is immers een van de hoofddoelstellingen van R4WO. In en rond Gent is de uitvoering van nuts- en voorbereidende werken voor het project R4WO nu volop bezig.
In 2021 kregen echter enkele geplande werven een duidelijke ‘nee’ van het gemeentebestuur van Zelzate: er werd geen vergunning verleend voor de werken op Zelzaats grondgebied. Hierdoor valt de zone Zelzate buiten de scope van het project R4WO. De middelen die bedoeld waren om het verkeer daar veiliger en vlotter te maken, keren terug naar Brussel, waardoor een belangrijke kans voor Zelzate en de regio onbenut blijft. De klok kan nog teruggedraaid worden, hopelijk gebeurt dit op tijd.
Werf 2: Nieuwe Tunnel Zelzate
Onze volgende werf katapulteert ons terug naar het beruchte jaar 1968. Het jaar van de Meirevolutie in Parijs, de Praagse Lente, de tragische moorden op Martin Luther King en Robert Kennedy – én de geboorte van de Zelzatetunnel op de E34, die sindsdien het kanaal Gent-Terneuzen onderdoor snijdt.
De vervanging van de tunnel in Zelzate is al vaak onderwerp van discussie geweest, maar de komst van de Nieuwe Sluis in Terneuzen maakt de situatie extra urgent. Deze indrukwekkende sluis is ontworpen voor zeeschepen tot 366 meter lang, 49 meter breed en 15 meter diep. Dit stelt North Sea Port in staat om in te spelen op de groeiende trend van grotere zeeschepen, wat bedrijven helpt om efficiënter en met grotere vrachten te opereren. Om schepen van dit formaat te ontvangen, zijn echter aanpassingen aan het kanaal nodig, met name aan de E34-tunnel in Zelzate, die nu slechts een diepgang van 12 meter heeft. Bovendien ‘duwt’ de huidige tunnel gevaarlijke ADR-transporten met explosieve of giftige stoffen door het centrum van Zelzate, wat zowel de verkeersveiligheid als de leefbaarheid onder druk zet. Een nieuwe, diepere tunnel biedt de oplossing: efficiënter vrachtverkeer, minder gevaar op de wegen en een aangenamere leefomgeving voor de inwoners. Want als ADR-transporten door de nieuwe tunnel kunnen/mogen, dan zullen ze niet meer verplicht door het centrum van Zelzate moeten. Het is tijd om dit verouderde ‘kunstwerk’ uit 1968 te vervangen door een moderne en toekomstbestendige tunnel. Zo’n nieuwe tunnel is een erg duur project. Maar een sluis van 1 miljard on(der)benut laten, zou op termijn nog veel duurder uitvallen.
Werf 3: Rail Ghent Terneuzen
Het goederenvervoer per spoor staat voor een flinke groei: tegen 2040 wordt volgens het Federaal planbureau een stijging van meer dan 20% verwacht. Het huidige spoornetwerk tussen Gent en Terneuzen kan deze groei echter niet aan. De ontwikkeling van Rail Ghent Terneuzen biedt perspectief, met een potentieel om maandelijks 8.500 vrachtwagens van de weg te halen. Dit resulteert in een CO2-reductie van tot wel 80% per kilometer én zal de doorstroming op het wegennet fors verbeteren.
Toch zijn er cruciale knelpunten die aangepakt moeten worden. Zo ontbreekt een noordelijke aansluiting op de spoorbundel bij Zandeken, vormt de spoorverbinding bij de Sluiskilbrug een uitdaging én is een nieuwe spoorlijn tussen Zelzate en Axel dringend nodig.
Met een nieuwe verbinding op de oostoever tussen Axel en Zelzate ontstaat een goederenspoornetwerk met meer capaciteit en minder druk op bestaande knelpunten zoals de Sluiskilbrug, Terneuzen en Wondelgem. Deze nieuwe lijn sluit bovendien naadloos aan op lijn L55 (Gent-Terneuzen) op de westelijke oever, waardoor een efficiënt ringspoor in de Kanaalzone wordt gevormd.
In Vlaanderen en Nederland zijn al de eerste investeringen voorzien. De ombouw van de R4 West en R4 Oost in Vlaanderen maakt ruimte vrij voor drie nieuwe spoorkokers, terwijl Nederland ook plannen heeft voor spooruitbreiding. Met de realisatie van deze drie spoorprojecten kan North Sea Port zich verder ontwikkelen als grensoverschrijdende multimodale haven en zijn positie op het Europese toneel versterken.
Werf 4: Vlaamse havenspoorlijn
De havenspoorlijn tussen Zeebrugge, North Sea Port en Antwerpen heeft het potentieel om uit te groeien tot een snelle, kostenefficiënte en duurzame verbinding voor goederenvervoer tussen de Vlaamse havens, vergelijkbaar met de succesvolle Nederlandse spoorlijn Rotterdam-Venlo. Het belang van zo’n lijn wordt steeds groter, gezien de groeiende goederenstromen die de huidige capaciteit overstijgen.
Ondanks de recente uitbreiding van het traject Brugge-Gent blijft dit ontoereikend om aan de toenemende vraag te voldoen. Om dit op te vangen, voorziet het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen langs de E34 al een bouwvrije zone voor de aanleg van deze cruciale spoorverbinding. Een geïntegreerde Vlaamse havenspoorlijn kan vrachtverkeer vanuit Port of Antwerp-Bruges en North Sea Port niet alleen efficiënter maken, maar ook fors bijdragen aan de verduurzaming van het transport.
Voka Oost-Vlaanderen roept de Vlaamse regering op om onmiddellijk werk te maken van een nieuw gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) dat de weg vrijmaakt voor de vergunning van deze vier essentiële infrastructuurprojecten op het grondgebied Zelzate. Een gedragen en toekomstgericht kader, met inspraak van alle betrokken stakeholders, is cruciaal. Deze projecten kunnen niet langer wachten. Om vooruitgang te boeken en de nodige stappen te zetten, is het van het grootste belang dat de opmaak van het GRUP zonder uitstel wordt opgestart. Zet vandaag de schouders onder deze hefboomprojecten!
