Na 236 dagen onderhandelen werd eind januari eindelijk een nieuw federaal regeerakkoord bereikt. In deze editie van Ondernemers vind je verderop een uitgebreide analyse van het federale regeerakkoord en de impact ervan op ondernemingen. Maar misschien nog belangrijker was een ander document dat diezelfde week werd gepubliceerd: het Competitiviteitskompas van de Europese Commissie. Dit strategisch kompas is bedoeld als antwoord op de toenemende concurrentiedruk uit de VS en China en geeft richting aan het Europese industrie- en innovatiebeleid. Op 11 februari werd ook het nieuwe werkprogramma van de Europese Commissie gepubliceerd en op 26 februari volgt nog de Clean Industry Deal. De vraag is echter: zullen deze plannen Europa en België sterker maken of blijven ze steken in mooie intenties zonder snelle en concrete uitvoering?
Het Competitiviteitskompas bevat enkele belangrijke positieve elementen. Ten eerste onderstreept het document het belang van innovatie in sectoren zoals AI, biotech en quantumtechnologie. Dit zijn cruciale domeinen waarin Europa achterop dreigt te raken. De uitdaging blijft echter om investeringsdrempels te verlagen, zodat bedrijven sneller toegang krijgen tot kapitaal en innovatie echt kan floreren.
Daarnaast legt de Commissie een directe link tussen decarbonisatie en concurrentiekracht, een belangrijk signaal dat economische groei en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan. De Clean Industrial Deal zal hierin als leidraad dienen, en de verwachting is dat de Commissie lessen heeft getrokken uit eerdere, minder effectieve initiatieven zoals de Net Zero Industry Act.
Ook op het vlak van regelgeving lijkt Europa de juiste toon aan te slaan. Minder regeldruk, een versterkte interne markt en een betere toegang tot investeringen zijn prioriteiten. Dit kan bedrijven helpen te groeien en zich beter aan te passen aan de snel veranderende mondiale economie. Cruciaal is dat de Commissie concrete deadlines naar voren schuift: nog voor de zomer zouden de eerste stappen al moeten worden gezet.
Ondanks deze positieve accenten, blijven er enkele structurele pijnpunten. Het eerste probleem is de energievoorziening. Hoewel het kompas het belang van stabiele en betaalbare energie erkent, blijven de plannen vaag en zonder sluitende oplossingen. De afhankelijkheid van externe energiebronnen blijft hoog en de maatregelen om deze kwetsbaarheid te verminderen, zijn onvoldoende uitgewerkt. Op 26 februari wordt een actieplan verwacht, maar een plan alleen volstaat niet. Europese bedrijven kampen nu al met hoge energiekosten, wat hun concurrentiepositie ernstig verzwakt.
Beleidsplannen en strategische documenten zijn waardevol, maar uiteindelijk zal het neerkomen op daadkrachtige uitvoering.
Bert Mons, Gedelegeerd bestuurder
Een tweede struikelblok is de ambitie rond decarbonisatie. De voorgestelde Decarbonisation Accelerator Act zou veel verder moeten gaan dan de Net Zero Industry Act, die in regio’s zoals Vlaanderen te weinig impact had. Wetgeving alleen zal niet volstaan om een sterke groene industrie te garanderen; er moeten robuuste financieringsmechanismen aan gekoppeld worden.
Dat brengt ons bij het derde grote knelpunt: de financiering van innovatieve en duurzame industrieën. Het Competitiviteitsfonds speelt hierin een sleutelrol, maar de meeste middelen zijn pas voorzien in het volgende Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2028- 2034. Dat is te laat. Europese bedrijven moeten vandaag strategische investeringen maken om hun concurrentiekracht te behouden. Zonder directe financiële ondersteuning dreigen essentiële projecten niet van de grond te komen en loopt Europa opnieuw achter op economische grootmachten als de VS en China.
Terwijl Europa worstelt met de vraag hoe het zijn concurrentiekracht kan versterken, moet ook België dringend schakelen. Het federale regeerakkoord bevat een aantal noodzakelijke hervormingen, zoals een flexibelere arbeidsmarkt, een gerichte verlaging van de loonlasten en een betere energiebevoorrading. Maar tegelijk introduceert de regering nieuwe lasten voor ondernemingen, zoals de belasting op meerwaarden op financiële vaste activa en een hogere werkgeversbijdrage voor langdurig zieken. In een economisch klimaat zonder marge voor extra belastingen dreigt dit de investeringsbereidheid van bedrijven af te remmen.
Beleidsplannen en strategische documenten zijn waardevol, maar uiteindelijk zal het neerkomen op daadkrachtige uitvoering. The proof of the pudding is in the eating. Voka zal in de komende weken en maanden nauwlettend toezien op de implementatie van zowel de federale als Europese plannen. De Clean Industrial Deal van 26 februari wordt een cruciaal moment om te zien of Europa echt de versnelling hoger schakelt.
