De West-Vlaamse industrie staat onder druk door een combinatie van hardnekkige uitdagingen. De dalende vraag, hoge loonkosten en een energiehandicap zetten de concurrentiepositie van ondernemingen zwaar onder druk. Daarbovenop zorgen de verstikkende arbeidsmarktkrapte, een tekort aan bedrijventerreinen en de trage vergunningenprocedures voor een rem op de economische ontwikkeling van de provincie. “De economische barometer staat stevig op slecht weer. Geef onze ondernemers de ruimte en zekerheid om te doen waar ze goed in zijn: groeien, innoveren en werkgelegenheid creëren”, stelt Bert Mons, gedelegeerd bestuurder van Voka West-Vlaanderen.
West-Vlaanderen in cijfers
De voorbije jaren werden ondernemingen geconfronteerd met een opeenstapeling van crisissen: de coronapandemie, een oorlog op het Europese continent, de energiecrisis en daarbovenop een forse loonindexering. Onze bedrijven hebben veerkracht getoond, maar de opeenvolgende uitdagingen eisen hun tol.
De totale omzet van West-Vlaamse bedrijven in de periode van juli 2023 tot en met juni 2024 vertoont een lichte daling van 0,9% ten opzichte van de periode juli 2022 tot en met juni 2023. In het Vlaams Gewest is de terugval nog sterker, met een daling van 1,8%. Wanneer we echter kijken naar de langere termijn, zien we een groei van 32,1% in vergelijking met dezelfde periode in 2018-2019. Toch moeten deze cijfers zéér sterk genuanceerd worden door de aanzienlijke prijsstijgingen van de voorbije jaren, die deze groei relativeren.
Na de coronapandemie en de inflatiecrisis zagen we voor het eerst in lange tijd een stijging in het aantal faillissementen. Deze trend werd het afgelopen jaar niet doorbroken en bleef stabiel. Zo registreerden de West-Vlaamse ondernemingsrechtbanken van januari tot en met november 2024 maar liefst 819 faillissementen, een stijging van 11,6% ten opzichte van dezelfde periode in 2019 en zelfs 39,5% in vergelijking met 2020. Bij de cijfers van 2020 moet rekening gehouden worden met de beschermingsmaatregelen die de federale regering destijds nam, zoals het moratorium om bedrijven met tijdelijke liquiditeitsproblemen te ondersteunen tijdens de COVID-19-crisis.
De bedrijfsinvesteringen van onze West-Vlaamse ondernemingen kenden in de periode van juli 2023 tot en met juni 2024 een daling van 1,8% ten opzichte van de periode juli 2022 tot en met juni 2023. Dat staat in schril contrast met de groei van 11,7% in de totale bedrijfsinvesteringen binnen het Vlaamse Gewest tijdens dezelfde periode. Op lange termijn toont West-Vlaanderen een stijging van 44,3% ten opzichte van dezelfde periode 2018-2019 en 20,3% tegenover 2019-2020. De tragere investeringsgroei in de provincie wijst op de huidige onzekerheid en terughoudendheid bij ondernemers.
Tot slot het aantal starters in onze provincie: in de eerste jaarhelft van 2024 werden slechts 6.965 nieuwe ondernemingen geregistreerd. Dat betekent een verdere daling van 2,16% ten opzichte van 2023 en maar liefst 24,6% in vergelijking met 2022. De top 3 sectoren in de eerste jaarhelft van 2024 zijn ‘vrije beroepen, wetenschappelijke en technische activiteiten’ met 1.267 starters, ‘bouwnijverheid’ met 957 starters, en ‘groot- en detailhandel’ met 912 starters.
Economische vooruitzichten
Volgens het Federaal Planbureau zijn de economische vooruitzichten voor 2025 bescheiden. Bij ongewijzigd beleid zou de Belgische economie met slechts 1,3% groeien, wat zou leiden tot respectievelijk 16.000 en 25.000 nieuwe banen. De werkgelegenheidsgraad zou daarbij amper stijgen. De economische barometer staat stevig op slecht weer en blijft daar ook hangen, zo bevestigt een recente Voka-enquête bij 200 West-Vlaamse bedrijven, uitgevoerd begin december 2024. Het economisch slecht weer is het meest voelbaar in de industrie.
Dit is wat we vragen
- Naast buitensporige energiekosten kregen bedrijven de voorbije jaren te maken met een spectaculaire opstoot van inflatie. In 3 jaar tijd zijn de loonkosten met meer dan 20% gestegen, met nefaste gevolgen voor de competitiviteit en rendabiliteit van ondernemingen. Het Federaal Planbureau voorspelt dat de inflatie in 2025 zal terugvallen onder de 2%, al blijft dat een raming. Hoe dan ook is het uitblijven van structurele hervormingen aan het indexmechanisme onverantwoord en vernietigend voor de welvaart in ons land.
- Een bijkomende belangrijke zorg voor bedrijven blijft het nijpend personeelstekort en de krapte op de arbeidsmarkt. Voka West-Vlaanderen berekende dat er tegen 2030 minstens 77.000 extra arbeidskrachten nodig zullen zijn om de groei van de West-Vlaamse ondernemingen te kunnen blijven garanderen. Om het tij te doen keren, is er dringend nood aan doortastende en structurele maatregelen, zoals de activering van werkzoekenden, het inzetten van niet-beroepsactieven en gerichte, selectieve en slimme economische arbeidsmigratie.
- Om innovatie en productiviteit verder te ondersteunen en de braindrain in onze regio tegen te gaan, is de versterking van de onderwijs- en kennisinfrastructuur in West-Vlaanderen een vereiste. Onze provincie kampt met een niet te miskennen achterstand in het academisch opleidingsaanbod in vergelijking met andere Vlaamse regio’s. Ondanks de engagementen die zijn opgenomen in het Vlaams Regeerakkoord 2019- 2024, blijven de masteropleidingen in o.m. Handelswetenschappen tot op heden afwezig in West-Vlaanderen. De ontwikkeling van nieuwe masteropleidingen vormt een cruciale hefboom voor de economische transformatie van onze provincie.
- Ook het gebrek aan ruimte om te ondernemen is een ernstige belemmering voor de groeiambities van West-Vlaamse bedrijven. De provincie heeft dringend nood aan meer dan 500 hectare bijkomende industriegrond om aan de ruimtevraag te voldoen. Al in 2017 kende de Vlaamse regering een pakket van 130 hectare toe aan West-Vlaanderen, met een bijkomende optie op 300 hectare. Helaas heeft de ‘trein de traagheid’ ervoor gezorgd dat daarvan 8 jaar later nog geen enkele vierkante meter gerealiseerd is.
- Ook het trage en inefficiënte vergunningenbeleid blijft een doorn in het oog van ondernemers. Bedrijven worden vaak aan het lijntje gehouden door langdurige vergunningsprocedures, gekenmerkt door talrijke onduidelijkheden, onderbemande overheidsdiensten en eindeloze beroepsprocedures. Dat zorgt voor een schrijnend gebrek aan rechtszekerheid, wat een rem zet op investeringen.
- Tot slot is er in West-Vlaanderen dringend behoefte aan investeringen die de toekomst van onze regio veiligstellen. In november 2023 werd door de weersomstandigheden in de Westhoek pijnlijk duidelijk dat er meer geïnvesteerd moet worden in de buffering van water, een cruciaal aspect voor zowel de economie als het welzijn van de regio. Voka West-Vlaanderen pleit al langer voor meer investeringen in de binnenvaartinfrastructuur. Dat is niet alleen essentieel voor een duurzame ontsluiting van bedrijven via de scheepvaart, maar draagt ook bij aan de noodzakelijke buffercapaciteit bij calamiteiten.
- Die nood aan infrastructurele investeringen sluit naadloos aan bij het lijstje van projecten die de Vlaamse regering dringend moet aanpakken: de aanleg van een derde rijstrook op de E403 tussen Roeselare en Brugge, de verdere renovatie en opwaardering van het Kanaal Roeselare-Leie, en de nieuwe Visartsluis in Zeebrugge, om maar een paar voorbeelden te noemen.
5 over 12
West-Vlaanderen is een provincie die keer op keer heeft aangetoond over veerkracht te beschikken. Maar nu is het overduidelijk dat onze West-Vlaamse economie zich op een kantelpunt bevindt. De signalen van economisch slecht weer zijn onmiskenbaar, en het uitblijven van een daadkrachtig industrieel beleid werkt als een rem op de welvaart van onze regio.
Een half jaar na de verkiezingen is het meer dan tijd dat onze beleidsmakers de urgentie van de situatie erkennen. Zonder de nodige structurele hervormingen riskeren we dat onze industrie wordt weggespeeld door buitenlandse concurrentie. Het gebrek aan nieuwe bedrijventerreinen, de administratieve last, trage vergunningenprocedures en het nijpende personeelstekort zijn symptomen van een groter probleem: een beleid dat reactief blijft en niet proactief de noodzakelijke keuzes maakt.
Als we nu niet handelen, zullen de gevolgen voelbaar zijn in elke sector. De welvaart van onze provincie staat op het spel. Beste beleidsmakers, geef in 2025 onze West-Vlaamse ondernemers wat ze vragen, namelijk een kader dat hen de kans biedt om te doen wat ze het best kunnen: groeien, innoveren en werkgelegenheid creëren. Laten we, in onderling overleg, samen aan één zeel trekken voor de toekomst van onze provincie. Vanuit Voka West-Vlaanderen staan wij klaar om intensief samen te werken.
