De Belgische economie hield het voorbije jaar opmerkelijk goed stand. De totale economische activiteit lag eind 2023 1,5% hoger dan een jaar eerder. Daarmee hoort België bij de sterkere groeiers van Europa. Maar onder de waterlijn zijn er toch duidelijke barsten in dit ‘groeiverhaal’. Onze hoofdeconoom Bart Van Craeynest ziet meerdere waarschuwingssignalen voor onze economie.
Uit onze enquête van begin maart blijkt dat ondernemers zich grote zorgen maken over de huidige economische situatie en dat ze de komende 12 maanden geen beterschap verwachten. Nog erger: amper één op de 3 ziet België als een interessante plaats om te blijven ondernemen en investeren. Daaruit blijkt een opmerkelijk pessimisme. Onze export staat al geruime tijd onder druk. Eind 2023 lag het volume van de Belgische export 13,3% onder het niveau van een jaar eerder. De laatste maanden lijkt de activiteit wat te stagneren, weliswaar op een relatief laag niveau. Die negatieve cijfers zijn een belangrijk alarmsignaal.
De sterkere loonstijging in ons land dan in de buurlanden en de energieprijzen die in Europa structureel hoger blijven dan in de rest van de wereld, tastten de concurrentiepositie van onze bedrijven aan. Volgens de jongste ramingen van het Planbureau kijken Belgische exporteurs in de periode 2021-2029 aan tegen een verlies aan marktaandeel op de internationale markten van bijna 10%. In grote delen van Europa staat de industrie onder zware druk. Het feit dat de energieprijzen bij ons veel hoger blijven dan in de VS en grote delen van Azië impliceert een belangrijke handicap voor de energie-intensieve industrie. In de hele Belgische industrie ligt de capaciteitsbezettingsgraad vandaag duidelijk onder het langetermijngemiddelde; in de chemie, kunststofverwerking en textiel ligt die zelfs op het laagste niveau ooit.
De bouw is bij uitstek de sector die het gevoeligst is voor renteschommelingen. De eerdere renteverhogingen door de centrale banken hebben ook de hypotheekrentes fors hoger geduwd, en dat weegt. De vraagvooruitzichten flirtten eind vorig jaar met historische dieptepunten. De jongste maanden waren er prille tekenen van wat beterschap, maar vooralsnog blijven de vooruitzichten vrij somber.
De arbeidsmarkt houdt dan weer redelijk goed stand, allicht in belangrijke mate omdat bedrijven al langere tijd geconfronteerd worden met structurele krapte. Toch zijn er ook op die arbeidsmarkt duidelijke signalen van vertraging. De uitzendactiviteit – het instrument bij uitstek om de schommelingen in activiteit op de arbeidsmarkt te regelen – was begin dit jaar teruggevallen tot het laagste niveau sinds begin 2014.
De Belgische economie hield het voorbije jaar opmerkelijk goed stand. Maar onder de waterlijn zijn er toch duidelijke barsten te zien.
Bert Mons, Gedelegeerd bestuurder
Onder impuls van ongeziene schommelingen in de energieprijzen spurtte de inflatie in 2022 spectaculair hoger, om vervolgens even snel terug te vallen in 2023. Ondertussen is de impact van die energieprijsschokken uitgewerkt, waardoor de inflatie terug evolueert naar de onderliggende inflatietrend.
Volgens de jongste vooruitzichten zal de Belgische inflatie de rest van het jaar net boven 3% schommelen. Dat impliceert ook een nieuwe loonindexering rond 3% voor 2024. Dat is uiteraard veel lager dan de schok in 2022, maar blijft toch ook hoger dan de ‘normale’ indexering.
De kostenschokken van de voorbije jaren wegen op de winstmarges van de ondernemingen. De meeste van hen kunnen die prijsschokken maar gedeeltelijk doorrekenen. De macro-economische indicator van de brutowinstmarge is sinds begin 2023 al met 8% gezakt. Een verdere daling op korte termijn lijkt het meest waarschijnlijke scenario.
Sinds corona is het aantal faillissementen in Vlaanderen systematisch aan het toenemen. Dat was in eerste instantie een inhaalbeweging nadat er in de coronajaren uitzonderlijk weinig faillissementen waren, maar stilaan lijkt er meer aan de hand. De voorbije 12 maanden gingen in Vlaanderen iets meer dan 6.000 bedrijven failliet, het hoogste niveau in meer dan 15 jaar.
En tot slot nog dit. Volgens de recentste vooruitzichten liggen alle Belgische overheden samen op koers voor een begrotingstekort van 5,6% van het bbp tegen het einde van de volgende legislatuur. Rekening houdend met een versnelde inspanning voor defensie loopt dat allicht op tot iets meer dan 6%. De nieuwe analyse van de Europese Commissie over de houdbaarheid van onze overheidsschuld geeft aan dat een inspanning van 6,7% van het bbp (of 40 miljard in euro’s van vandaag) nodig is om de overheidsschuld te stabiliseren. Hoewel dat voorlopig geen echt thema van de campagne lijkt te worden, zal de volgende regering vrij snel aan de bak moeten met drastische inspanningen om het tekort binnen de perken te krijgen. Die inspanningen zullen wegen op de economische activiteit.
