Waarom je best vandaag al nadenkt over bedrijfsoverdracht

Dr. Ine Umans deed samen met twee collega’s, prof. dr. Tensie Steijvers en prof. dr. Eddy Laveren, onderzoek naar bedrijfsoverdracht in Vlaanderen bij 55-plussers in opdracht van Agentschap Innoveren & Ondernemen. Wanneer en op welke manier treffen bedrijven voorbereidingen om een overdracht zo efficiënt mogelijk te laten verlopen? Welke elementen kunnen deze voorbereidingen beïnvloeden? In dit interview met Ine zoomen we in op enkele belangrijke elementen uit het onderzoek.

Liggen bedrijfsleiders wakker van een mogelijke overdracht in de toekomst?

Dr. Ine Umans: “Een groot deel van de bedrijfsleiders ligt hier wakker van, maar zeker niet iedereen. In onze studie bij bedrijfsleiders boven de 55 jaar zagen we dat een derde de fakkel wil doorgeven binnen de vijf jaar, dus bij hen speelt die problematiek wel. Aan de andere kant hebben we gezien dat 20% van de 55-plussers nog geen idee heeft wanneer die overdracht zal plaatsvinden.”

Zijn dat verrassende cijfers?

“Op zich zijn dat geen verrassende cijfers, want bij 55-plussers is het logisch dat een groot deel van hen op relatief korte termijn wil overdragen. Wat wel verrassend is, is dat van die groep van één op vijf nog geen idee heeft van hoe ze die overdracht willen vormgeven. Zij hebben quasi nog geen voorbereidingen getroffen. Zonder tijdig de koe bij de horens te vatten is deze denkpiste wél problematisch.”

Hoe lang duurt een succesvolle overdracht dan?

“Dat hangt van bedrijf tot bedrijf af. Zowel wetenschappelijke literatuur als praktijkvoorbeelden tonen aan dat dat niet zomaar op een jaar gebeurt. Vijf tot tien jaar voor die overdracht moet men toch al starten met er over na te denken en de nodige voorbereidingen treffen. Om het belang van die voorbereidingen te illustreren, gebruik ik vaak een quote van Benjamin Franklin: ‘failing to plan, is planning to fail’. Zowel wetenschappelijk onderzoek als praktijkvoorbeelden tonen aan hoe belangrijk het is om niet onbezonnen te werk te gaan.”

Wat zijn de redenen voor het uitstellen van een bedrijfsoverdracht?

“De belangrijkste factor die we regelmatig zien terugkomen is het emotionele aspect, het niet kunnen loslaten van het bedrijf. Dat is niet zo vreemd, want bedrijfsleiders besteden vaak het gros van hun tijd in het bedrijf. Sommigen denken dat een stap terugzetten zal resulteren in het vallen in een zwart gat. Dat zorgt er voor dat ze de voorbereidingen uitstellen en zodoende niet willen inzien dat het tijd is om een stap opzij te zetten.

"De belangrijkste factor voor het uitstellen van een bedrijfsoverdracht is het emotionele aspect, het loslaten van het bedrijf."

Andere factoren zijn bijvoorbeeld gebrek aan financiering of aan kennis. De onwetendheid van hoe hieraan te beginnen, speelt parten. Voor vele bedrijfsleiders zal de overdracht ook geen prioriteit zijn, waardoor er onvoldoende tijd wordt vrijgemaakt om er over na te denken. In een familiebedrijf spelen ook familiale factoren, zoals: wil ik wel dat mijn kinderen in de zaak stappen? En zijn ze hier matuur genoeg voor?

Bedrijven die een raad van bestuur, raad van advies of een familiaal governance-orgaan, zoals een familiecharter of een familieforum hebben, zijn vaker bezig met de nodige voorbereidingen. Deze instituten zorgen er dus voor dat de voorbereidingen op een overdracht worden gestimuleerd.”

Bedrijfsleiders kunnen hun bedrijf met andere woorden moeilijk loslaten. Hoe kan men hier beter op anticiperen?

“Een bedrijfsleider die al heeft nagedacht over de vraag ‘wat na mijn pensioen’, heeft het makkelijker om zijn bedrijf los te laten. Met andere woorden: het is belangrijk om een perspectief te hebben op de toekomst. Deze bedrijfsleiders gaan na hun pensioen bijvoorbeeld optreden als adviseur of zetelen in raden van bestuur van andere bedrijven. Ze kunnen ook een mentorrol opnemen voor de persoon die hun stoel zal innemen. Maar ook privézaken kunnen een uitweg bieden, zoals meer reizen of tijd vrijmaken voor hobby’s.”

Hoe begin je aan een bedrijfsoverdracht?

“Eerst en vooral moet men nadenken over het type overdracht. In de context van een familiebedrijf is daarbij een belangrijke vraag: wil ik dat mijn familie het bedrijf overneemt? En gaat dat dan gepaard met een overdracht van de meerderheid van de aandelen? Of wil ik toch verkopen aan een externe partij? Bepaal eerst het soort overdracht waar je naartoe wil.

"Maak je overdracht bespreekbaar met de verschillende partijen op een informele manier."

Daarnaast moet men zich voldoende laten informeren. Dat kan door workshops en infosessies, maar we zien ook dat veel bedrijven zich laten bijstaan door een adviseur of coach. Maak het bespreekbaar met verschillende partijen op een informele manier.

Men mag ook niet vergeten te communiceren over dergelijke beslissingen met alle betrokken partijen, waaronder ook de werknemers. Blijft de strategie van het bedrijf dezelfde of slaat de onderneming een nieuwe richting in? Zorg dus voor een duidelijke en heldere communicatie.”

Wat kunnen de gevolgen zijn als de overdracht niet of onvoldoende wordt voorbereid?

“Dan zal chaos de bovenhand nemen. Veel zaken zullen stroef verlopen als er plots iemand nieuw aan het roer staat zonder al te veel voorbereiding. Die chaos kan een nefaste invloed hebben op de prestaties van de onderneming, want men verliest de focus op de core business.

Bedrijfsleiders die nadenken over hoe ze de overdracht zien en de nodige voorbereidingen treffen, hebben een groot voordeel op zij die dat niet doen.  Deze voorbereidingen zetten het bedrijf in kwestie een stap vooruit richting een weloverwogen toekomst en zorgen voor een grotere tevredenheid met het overdrachtsproces bij de overdrager, overnemer, en elke andere betrokken partij. Dat levert veel waarde op.”