Een vuurrode editie blijft uit, en dat is grotendeels te danken aan de meer dan 1 miljard euro aan directe buitenlandse investeringen in Limburg. Dat blijkt uit de 14de Toekomstindicator van Voka – KvK Limburg die werd voorgesteld bij IT-groep Cegeka in Hasselt. Deze jaarlijkse publicatie geeft een beeld van de economische gezondheid van onze provincie door te kijken naar verschillende indicatoren binnen het domein van internationalisering, innovatie en talent. 2023 is allesbehalve een goed jaar geweest voor ondernemend Limburg. Dat zien we ook terugkomen in de verschillende indicatoren. Vooral het dalende aantal exportcertificaten, de terugval bij de starters en octrooiaanvragen en de dalende trend bij het aantal werkzoekenden en vacatures zijn de boosdoeners. “We hebben de afgelopen jaren grote stappen vooruit gezet in de provincie, maar de crisisjaren zetten ons met beide voeten op de grond. De naweeën van die crisissen zien we zelfs nog in de cijfers van vorig jaar, en 2024 lijkt ook eerder het jaar van het status quo te worden. Met 15 concrete aanbevelingen in deze Toekomstindicator kunnen we het tij keren want ‘the best is yet to come”, zegt Joris Vrancken, voorzitter van Voka – KvK Limburg.
Bekijk hier de reportage op TV Limburg.
De activiteit en prestaties van Limburgse ondernemingen zijn afhankelijk van drie belangrijke factoren: talent, innovatie en internationalisatie. Als een regio sterk scoort op deze drie vlakken, gaat de economie een voorspoedige toekomst tegemoet. Daarom ontwikkelde Voka – Kamer van Koophandel Limburg de formule E=TI². Om economisch te excelleren (E) moet een regio sterk scoren op Talent (T), Innovatie (I) en Internationalisering (I).
Nooit vertoonde de Toekomstindicator een hogere score. Al is dit grotendeels dankzij één indicator, namelijk het investeringsbedrag buitenlandse investeringen, die de trend extreem positief beïnvloed. En hoewel we geen afbreuk willen doen aan dit recordbedrag zien we zonder deze deelindicator dat de trendlijn een duidelijke neerwaartse beweging kent (rode stippenlijn). 11 van de 15 deelindicatoren kenden een terugval in vergelijking met de cijfers van het jaar voordien. Vlaanderen doet het iets beter, maar kent op de meeste deelindicatoren ook een terugval, hetzij minder fel. 2023 was dan ook geen geweldig jaar voor ondernemend Limburg.
“Ondanks de vele uitdagingen waarmee Limburg geconfronteerd wordt, zoals de daling in internationalisering en innovatie, blijven er lichtpunten”, verklaart gouverneur Jos Lantmeeters. “De regio toont veerkracht met een record aan investeringen, wat het vertrouwen in de toekomst versterkt. Hoewel mondiale factoren zoals de Oekraïnecrisis en de Inflation Reduction Act impact hebben, blijft de zoektocht naar nieuwe markten en innovaties cruciaal. Wetenschap en techniek zijn van groot belang voor toekomstige groei, maar er is een zorgwekkende daling in betrokkenheid op deze gebieden. Het verhogen van de werkzaamheidsgraad en het versterken van onderwijs zijn sleuteloplossingen. Limburg heeft in economisch zwaar weer bewezen dat haar fundamenten stevig genoeg zijn om op voort te bouwen.”
Gedeputeerde voor Economie en POM-voorzitter Tom Vandeput gaat verder: “De Limburgse economie heeft een aanzienlijke vooruitgang geboekt. Dat is hoofdzakelijk te danken aan onze Limburgse ondernemers en ondernemingen. Maar ook het consequent uitvoeren van onze provinciale SALKturbo-strategie heeft hierin haar verdienste. Met 82 uitgevoerde projecten blijft SALKturbo zich in Limburg richten op digitalisering, duurzaamheid en inclusiviteit. Toch blijft de regio kwetsbaar voor crises, met een wisselende economische toekomstindicator en een broos ondernemersvertrouwen. Dat bewijst ook deze Toekomstindicator. Om duurzaam te groeien, zijn innovaties op het gebied van health, bouw, maak en logistiek essentieel, evenals investeringen in menselijk kapitaal nodig. Buitenlandse investeringen bereikten een recordhoogte, maar internationalisering blijft een uitdaging. De hoge loonkosten, het gebrek aan geschikt personeel en een dalende vraag vormen grote zorgen. Ondanks deze uitdagingen is de Limburgse economie de afgelopen zes jaar bijna verdubbeld en groeit ze sneller dan de rest van Vlaanderen. Zo bleek recent uit het vergelijkende studierapport van professor Stijn Baert (UGent).”
"Innovatie, internationalisering en talent zijn cruciaal voor de duurzame groei van ons bedrijf en vormen de kern van onze strategie”, vertelt Stijn Bijnens, CEO van IT-groep Cegeka. “Door continu te investeren in innovatieve technologieën en onze activiteiten uit te breiden naar internationale markten, kunnen we niet alleen onze eigen prestaties verbeteren, maar ook bijdragen aan de bredere economische ontwikkeling van Limburg. Het aantrekken en behouden van hooggekwalificeerd talent stelt ons in staat om voorop te blijven lopen in een snel veranderende sector. Deze focus op vooruitstrevende technologie en mondiale kansen versterkt niet alleen onze concurrentiepositie, maar bevordert ook een dynamische en veerkrachtige economie in Limburg. Door onze successen te koppelen aan de groei en ontwikkeling van de regio, dragen we bij aan een bloeiende samenleving die klaar is om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan."
Internationaal potentieel verdient versterking
Op het vlak van internationalisering gaat onze provincie in stijgende lijn, maar dit is grotendeels te danken aan enkele uitzonderlijk hoge buitenlandse investeringen in 2023. De andere vier deelindicatoren zijn echter minder positief. Zo is het aantal certificaten van oorsprong opnieuw gedaald met bijna 10% ten opzichte van 2022, tot onder de symbolische grens van 20.000 certificaten. Dit betekent dat Limburg terug is op het niveau van tien jaar geleden, met slechts een klein aandeel van 6% in Vlaanderen, een absoluut dieptepunt.
“Ook de vooruitzichten voor 2024 zijn niet rooskleurig, aangezien de dalende trend zich voortzet”, vertelt Jonas De Raeve, directeur belangenbehartiging van Voka – KvK Limburg. “De exportwaarde van goederen buiten de EU laat een wisselend beeld zien. Terwijl Vlaanderen in 2023 een lichte stijging kende, zag Limburg juist een daling. In 2024 draaide dit om, met een lichte stijging in Limburg en een daling in Vlaanderen. Deze cijfers moeten echter genuanceerd worden, want de inflatie speelt een belangrijke rol en winst kan niet direct worden afgeleid.” Voor beide regio’s daalt ook de totale exportwaarde, inclusief de intra-Europese handel, wat een trendbreuk is na drie jaar van groei. De handel binnen de EU blijft zwak, en bedrijven in Limburg en Vlaanderen slagen er niet in om de verliezen door de Oekraïnecrisis te compenseren met nieuwe markten. Wat buitenlandse investeringen betreft, had Limburg in 2022 een topjaar met 48 investeringen, maar in 2023 zakte dit terug naar 29, het slechtste cijfer sinds 2018. Ook in Vlaanderen daalde dit aantal, zij het in mindere mate. “De terughoudendheid van Amerikaanse bedrijven om buiten hun eigen land te investeren, speelt hierbij een rol. Toch is er ook positief nieuws: de waarde van de buitenlandse investeringen in Limburg bedroeg in 2023 meer dan 1 miljard euro, een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar. Daarmee stijgt het aandeel van Limburg in de totale buitenlandse investeringen naar meer dan 21%. In vergelijking met tien jaar geleden is dit bedrag zelfs acht keer hoger”, aldus De Raeve.
Industriële transitie moet versnelling hoger
In 2022 wist Limburg nog stand te houden op het vlak van innovatie, maar in 2023 zien we een daling. Waar Vlaanderen licht stijgt, verliest Limburg op alle deelindicatoren, behalve bij bedrijfsinvesteringen. Een opvallende ontwikkeling is de afname van mensen die actief zijn in technische en wetenschappelijke disciplines, zowel in Vlaanderen als in Limburg. Dit soort daling is voor Limburg niet meer gezien sinds 2017. De VLAIO-steun voor innovatie daalde fors in Limburg met -25,6%, terwijl die in Vlaanderen juist toenam. Hierdoor zakt Limburg onder de 6%, het laagste percentage in tien jaar. Ook het aantal startende bedrijven kende een daling en zakte onder de 9.000 starters. Wel geven de voorlopige cijfers van 2024 aan dat er terug meer vertrouwen is en een stijgende lijn wordt verwacht. “Helaas neemt ook het aantal octrooiaanvragen in Limburg een forse duik (-17%) na een herstel in 2022. Vlaanderen bleef op dit gebied stabiel. Een positieve noot komt van de bedrijfsinvesteringen, die in Limburg de afgelopen tien jaar zijn blijven stijgen. In 2023 werd er bijna 4 miljard euro geïnvesteerd, meer dan het dubbele van 2014. Deze investeringen zijn cruciaal om Limburg om te vormen tot een toekomstbestendige, innovatieve regio”, dixit Jonas De Raeve.
Talentmobilisatie kent geen grenzen
Weinig beterschap valt er te vertellen op het gebied van talent. In 2023 is het aantal niet-werkende werkzoekenden in Limburg gestegen, iets meer dan verwacht. Toch heeft Limburg met een werkzaamheidsgraad van 76,4% een belangrijke inhaalbeweging gemaakt, met 80% in zicht. De voorlopige cijfers voor 2024 tonen bovendien dat het aantal werkzoekenden weer daalt. Het aantal vacatures heeft in 2023 echter te lijden gehad onder de Oekraïnecrisis, en deze daling lijkt in 2024 door te zetten. De ratio tussen werkaanbod en werkloosheid is gedaald naar 1,43, wat wijst op een iets minder krappe arbeidsmarkt, maar dit komt door afnemende bedrijfsactiviteit en meer faillissementen. “De vergrijzing in Limburg zorgt ervoor dat er voor elke 100 mensen die de arbeidsmarkt verlaten, slechts 71 toetreden. Dit probleem zal nog tientallen jaren aanhouden voordat de arbeidsmarkt weer in evenwicht komt”, voorspelt De Raeve. In het onderwijs blijft het aantal hogeschool- en universiteitsstudenten redelijk stabiel, hoewel het licht is gedaald na vijf jaar van groei. Tegelijkertijd stijgt het aantal studenten elders in Vlaanderen. Een zorgwekkende trend is de stijging van leerlingen zonder diploma in het middelbaar onderwijs, waarbij schoolse achterstand een van de oorzaken is. Positief is wel dat het percentage leerlingen met schoolse achterstand in Limburg al jaren daalt en met 3,1% onder het Vlaams gemiddelde ligt.
‘The Best is Yet to Come’
De veertiende jaargang van de Toekomstindicator is ook een interessant ijkpunt om terug te blikken op hoe onze economie eruit zag in 2014. Wat opvalt is dat alle deelindicatoren flinke sprongen vooruit hebben gezet. Het investeringsbedrag buitenlandse investeringen (+715%), eigen bedrijfsinvesteringen (149%), aantal vacatures (+141%) en het aantal starters (+108%) springen er duidelijk bovenuit. Hiermee wordt ook een groot deel van de achterstand op de rest van Vlaanderen weggewerkt. Maar er zijn nog duidelijk werkpunten.
“Het feit dat het aantal exportcertificaten en octrooiaanvragen daalt en de doorstroom van talent sputtert geeft aan dat we nog een weg hebben af t leggen”, stelt Joris Vrancken, voorzitter van Voka – KvK Limburg. “We hebben de afgelopen jaren grote stappen vooruit gezet in de provincie, maar de crisisjaren zetten ons met beide voeten op de grond. De naweeën van die crisissen zien we zelfs nog in de cijfers van vorig jaar, en 2024 lijkt ook eerder het jaar van het status quo te worden. Met 15 concrete aanbevelingen in deze Toekomstindicator kunnen we het tij keren want ‘the best is yet to come”.
Aanbevelingen Toekomstindicator 2024
Internationalisering
1. Ga voor een performante structuur voor het opvolgen van de Europese legislatieve agenda
2. Rond binnen België hangende handelsakkoorden af
3. Maak van de Europese interne markt opnieuw een prioriteit
4. Neem drempels weg voor buitenlandse investeringen
5. Stel een geïntegreerd en coherent industriebeleid op
Innovatie
6. Haal de Einsteintelescoop naar Limburg
7. Werk aan de industriële transitie: bijkomende middelen te voorzien voor O&O
8. Nood aan meer en gerichter ondersteunen en valoriseren van innovatie
9. Maak van Limburg een volwaardige start- en scale-up regio
10. Voorzie 1 miljard euro aan zorginnovatie
Talent
11. Trek meer internationaal talent aan
12. Stimuleer pensioenopbouw met langere loopbanen
13. Begeleid langdurig zieken
14. Voeg meer STEM toe aan het onderwijsaanbod
15. Organiseer de opleiding burgerlijk ingenieur aan de UHasselt
