Themasessie Voka HC "Lessen uit persoonsvolgende financiering"

Tijdens deze themasessie kwamen de volgende experten aan bod: James Van Casteren (VAPH), Patrick Deferme (De Lovie), Johan Staes (VLOZO) en Hendrik Van Gansbeke (Federatie van Wit-Gele Kruisvereningen Vlaanderen).

James Van Casteren (VAPH) zorgt voor een helicopterview om lessen te trekken uit de toepassing van persoonsvolgende financiering in de gehandicaptensector. Hij kadert het model in het VN verdrag en het Perspectiefplan 2020 dat de positie van mensen met een beperking wil verbeteren door in te zetten op sociaal ondernemerschap. Persoonsvolgende financiering bestaat uit 2 trappen en richt zich op mensen met een grotere ondersteuningsnood. PVF kent verschillende budgetcategorieën die persoonsvolgend & op maat (vraag en zorgzwaarte) inzetbaar zijn als cash, voucher of een combinatie. De toewijzing en uitbetaling gebeurt door het VAPH nadat een aanvraagprocedure werd doorlopen die zelf beheerd kan worden via mijnvaph.be. De gebruiker heeft ruime bestedingsmogelijkheden, bij VAPH-vergunde aanbieders en anders/elders. De besteding moet verantwoord worden m.u.v. het vrij besteedbaar deel. Meer info.

De omslag naar PVF heeft voor belangrijke veranderingen gezorgd in de sector: eigen budget om zelf zorg in te kopen of te organiseren bleek een belangrijke stap in de richting van meer zelfbeschikking en zorgregie. Waarbij het systeem van prioritering, m.i.v. ‘automatische’ toekenningen een belangrijke stap in de richting van meer zorggarantie en meer zorg op maat. Het betekent ook de overstap van erkende en gesubsidieerde capaciteit naar vergund zorgaanbod, wat een grote stimulans werd voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onderliggend werd een onderscheid gemaakt tussen reële woon- en leefkosten en de zorgcomponent. 

Dergelijke transitie is een enorme transitie waarbij niet enkel het nieuwe financieringssysteem maar ook het transitieproces gemanaged moet worden. James pleit voor een duidelijk plan dat gradueel en gefaseerd de overgang naar PVF maakt. Toegankelijke informatie en communicatie, extra begeleiding voor gebruikers, instellingen en personeel zijn belangrijk net als de nodige IT ondersteuning. Een sluitend en helder juridisch kader faciliteert de invoering van PVF.

Toch konden niet alle verwachtingen ingelost worden: er is nog geen absolute zorggarantie (wachtlijsten), blijft het systeem voor sommige gebruikers erg complex en zijn er nog steeds situaties waarbij de cliënt niet (noodzakelijk) meer regie over zijn leven en zijn zorg heeft. Er zijn extra inspanningen nodig i.f.v. betaalbaarheid van zorg en ondersteuning en betaalbaarheid van woon- en leefkosten en heel wat voorzieningen worstelen nog met omslag naar sociaal ondernemen.

Voor Patrick Deferme (De Lovie) was de invoering van PVF een copernicaanse omwenteling: van 100% voorspelbaarheid m.b.t. instroom en middelen naar geen voorspelbaarheid. In ruil viel een eng keurslijf van erkenningen weg en kwam er meer ruimte om initiatieven te nemen naar doelgroepen en ondersteuningsvormen. Essentieel bleek het samenwerkingsverband Kwaito waarin verschillende aanbieders elkaar inspireren en bewegen in de transitie naar een nieuw (zorg)systeem. 

PVF is voor Patrick een statisch systeem: er is  geen open end financiering en het dient tot beheersing van de schaarste. De kwaliteit van de inschaling blijkt zeer verschillend wat gevolgen heeft voor de diensten die een gebruiker kan aankopen. Door enkel in de gehandicaptensector in voege te treden is er geen gelijk speelveld tussen sectoren dat samenwerking mogelijk maakt. Het vergt ook een ethische oefening rond geloof in de markt: welke markt willen we?

Kunnen we PVF toepassen binnen andere sectoren in welzijn en zorg? Reflectie vanuit ouderenzorg kwam van Johan Staes (VLOZO). Hij stelt dat de uitdagingen van de vergrijzing het absoluut vereisen dat we innovaties in de ouderenzorg een kans geven. Idealiter, doen we dat via een tabula rasa gevolgd door een nieuw Vlaams ‘masterplan’ ouderenzorg, waarin de bewoner centraal staat. Dat vergt innovatie om met flexibele organisatievormen, flexibele personeelsnormen een ondersteuning van bewoners en voorziening te voorzien die kwaliteitsvolle zorg mogelijk maakt. PFV zou hieraan kunnen bijdragen omdat het de switch maakt van instellingsfinanciering naar persoonsfinanciering en zo meer efficiënt, diversiteit en sociaal ondernemerschap voorziet. Het ontbreken van een masterplan, een duidelijke evaluatie van PVF in de gehandicaptensector en de nodige ondersteuning van bewoners zijn uitdagingen. 

Vanuit de thuisverpleegkunde wordt door Hendrik Van Gansbeke (Wit-Gele Kruis van Vlaanderen) in gebracht dat thuisverpleegkundigen als sinds 1997 een eeuwig durende conventie hebben met het RIZIV. Aanvullend zijn er financieringen voor specifieke kosten, informatica, permanente vorming en vele pilootprojecten. Evoluerende inzichten zorgen dat het tijd wordt voor verandering: helping people living the healtiest lives possible, mensenmaat en geluk vinden zonder het te zoeken zijn maar enkele van deze publicaties.

Die trends vergen een financiering die meer focust op preventie, geïntegreerde zorg, meer (transversaal) samenwerken, aandacht voor geestelijke gezondheid en welzijn en digitaal ondersteunde zorg – gegevensuitwisseling. Dat leidt tot “Nieuw” samenwerken – over de grenzen van praktijken, organisaties en statuten heen …  - over de grenzen van sectoren heen. We kunnen vandaag al aangrijpingspunten vinden bv. in de meerjarenbegroting, het innen van remgelden in thuisverpleegkunde en projecten als thuishospitalisatie en mHealth. 

Tot slot heeft het steunpunt WVG heeft een aantal interessante studies rond persoonsvolgende financiering lopen: 

• Studie rond het model van persoonsvolgende financiering in  gezinszorg en residentiële ouderenzorg. 
• Vergelijking tussen verschillende landen rond het persoonsvolgend financieringssysteem in de gehandicaptensector.