In deze FAQ worden de meest gestelde vragen behandeld van ondernemingen over de gevolgen van de oorlog in Oekraïne.
Sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen, is er een serieuze Europese reactie gekomen die zich laat voelen in tal van economische sectoren. In deze FAQ bundelen wij de vragen voor de volgende thema's:
- Sancties
- Handelsrelaties en douane
- Impact op de economie
- Arbeidsmarkt en werknemers (in samenwerking met SD Worx)
- Douane en transport (opgesteld op basis van info uit de centrale douaneadministratie in Brussel en de regionale douanediensten van Antwerpen)
- Impact op reizen
- Waar vind ik alle info?
Deze FAQ wordt voortdurend bijgewerkt op basis van de laatst beschikbare informatie.
Nieuw en in de kijker
In juni 2024 is een nieuw pakket aan sancties goedgekeurd. Dit zijn de belangrijkste wijzigingen:
- Energiegerelateerde maatregelen
- Verbod op toekomstige investeringen in, en export naar, LNG-projecten in Rusland.
- Verbod op gebruik van EU-havens voor overslag van Russisch LNG na een overgangsperiode van 9 maanden.
- Verbod op import van Russisch LNG in specifieke terminals die niet zijn aangesloten op het EU-gaspijpleidingennetwerk.
- Maatregelen tegen schepen
- Voor het eerst een maatregel tegen specifieke schepen die bijdragen aan Rusland's oorlogvoering.
- Toegang tot havens en diensten verboden voor deze schepen, bijvoorbeeld voor transport van militaire uitrusting of gestolen Oekraïens graan.
- 27 schepen toegevoegd aan de lijst; lijst kan regelmatig worden bijgewerkt.
- Gericht op individuen en entiteiten
- 116 nieuwe toevoegingen (69 individuen, 47 entiteiten) aan de sanctielijst.
- Vermogensbevriezingen en reisverboden voor individuen.
- Financiële sancties
- Verbod voor EU-banken buiten Rusland om gebruik te maken van SPFS.
- Verbod op transacties met banken en crypto-aanbieders in Rusland en derde landen die Rusland's defensie-industrie ondersteunen.
- Exportbeperkingen
- Beperkingen op negen extra dual-use en geavanceerde technologie items.
- Uitbreiding van exportverboden op industriële producten, chemicaliën, plastic, voertuigonderdelen en machines.
- Verbod op export en overdracht van mangaanerts.
- Striktere beperkingen voor dual-use en geavanceerde technologie items
- Strengere exportbeperkingen voor 61 entiteiten (28 in Rusland, 33 in derde landen) die verband houden met Rusland's militaire complex.
- Uitbreiding van het importverbod op helium.
- Strategieën om sanctie-omzeiling te voorkomen
- Maatregelen om naleving door de private sector te verbeteren.
- Ondersteuning van handhaving door nationale autoriteiten.
- Controle op buitenlandse dochterondernemingen van EU-operators.
- Bescherming van EU-operatoren
- Initiatieven om EU-operatoren te beschermen tegen onteigening en andere illegitieme acties door de Russische staat.
- Aanpassing importverbod op Russische diamanten
- Uitbreiding en verduidelijking van het verbod, inclusief uitzonderingen voor tijdelijke import/export van sieraden.
- Uitstel van de volledige traceerbaarheidsregeling voor diamanten tot 1 maart 2025.
- Bescherming van democratische processen
- Verbod op financiering van politieke partijen door de Russische staat.
- Versterking van bestaande transportbeperkingen, zoals vliegverbod en wegtransportverbod.
Sanctiepakket 14:
Sanctiepakket 13
Sanctiepaket 12:
Sanctiepakket 11:
Sanctiepakket 10:
Sanctiepakket 9:
Sanctiepakket 8:
Sanctiepakket 7:
Sanctiepakket 6:
Sanctiepakket 5:
Sanctiepakket 4:
- Persbericht vierde sanctiepakket
- Alle juridische info, inclusief relevante bijlagen (bv. over luxegoederen en ijzer/staal import)
Sanctiepakket 3:
- Lees hier statement over het derde, internationaal gecoördineerde sanctiepakket.
- Extra info over het SWIFT-pakket
Sanctiepakket 2:
- Conclusies van de Europese Raad van 24 februari - tweede sanctiepakket
- Juridische informatie tweede sanctiepakket
- Juridisch overzicht financiële sancties
- Juridisch overzicht dual use goederen
Sanctiepakket 1:
Europees:
België/Vlaanderen:
- Financiële sancties
quesfinvragen.tf@minfin.fed.be
Link naar FAQ
- Economische sancties (export/import)
FOD Economie
Tradepolinfo@economie.fgov.be
- Douane
Link naar FAQ
- Dienst controle strategische goederen
U kan hier lezen welke procedures moeten doorlopen worden voor “dual use” goods.
Aanvragen voor uitvoervergunningen kunnen ingediend worden via het Digitaal Loket.
Waar vind ik alle info?
Sanctiepakket 14:
Sanctiepakket 13
Sanctiepakket 12:
Sanctiepakket 11:
Sanctiepakket 10:
Sanctiepakket 9:
Sanctiepakket 8:
Sanctiepakket 7:
- Persbericht
- Juridische info zevende sanctiepakket hier.
Sanctiepakket 6:
Sanctiepakket 5:
Sanctiepakket 4:
- Persbericht vierde sanctiepakket
- Alle juridische info, inclusief relevante bijlagen (bv. over luxegoederen en ijzer/staal import)
Sanctiepakket 3:
- Lees hier statement over het derde, internationaal gecoördineerde sanctiepakket.
- Extra info over het SWIFT-pakket
Sanctiepakket 2:
- Conclusies van de Europese Raad van 24 februari - tweede sanctiepakket
- Juridische informatie tweede sanctiepakket
- Juridisch overzicht financiële sancties
- Juridisch overzicht dual use goederen
Sanctiepakket 1:
- Conclusies van de EU 22 februari - eerste sanctiepakket
- Juridische informatie eerste sanctiepakket
- Database van (alle) Europese sancties tegen personen, groepen en entiteiten
- Op de infopagina van de federale overheid over het conflict in Oekraïne staat info over hoe u huisvesting kan aanbieden, financiële hulp kunt bieden of hoe goederen kunnen worden gedoneerd.
- De leden van Consortium 12-12 (Dokters van de Wereld, Caritas International, Handicap International, Oxfam-België, Plan International België, Rode Kruis en UNICEF België) een gemeenschappelijke oproep ten voordele van de slachtoffers van de crisis in Oekraïne. Alle info vind je hier.
- Ook het Rode Kruis, onderneemt tal van acties. Alle info daarover en hoe je kan helpen, vind je hier.
- In de richtlijn voor hulpverlening van UN Global Compact, staat ook uitgebreide info indien u als bedrijf humanitaire hulp wil aanbieden.
- Eurochambres coördineert ook verschillende acties vanuit diverse, Europese kamers van koophandel. Alle info hier.
- Ook bpost coördineert een actie voor voeding - en hygiëneproducten. Alle info staat op deze site.
Europees:
België/Vlaanderen:
- Financiële sancties
quesfinvragen.tf@minfin.fed.be
Link naar FAQ
- Economische sancties (export/import)
FOD Economie
Tradepolinfo@economie.fgov.be
- Douane
Link naar FAQ
- Dienst controle strategische goederen
U kan hier lezen welke procedures moeten doorlopen worden voor “dual use” goods.
Aanvragen voor uitvoervergunningen kunnen ingediend worden via het Digitaal Loket.
Sancties
De beperkende maatregelen van de EU in verband met acties die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen of bedreigen, gelden voor meer dan 2 200 personen en entiteiten. Op de lijst van gesanctioneerde personen staan onder meer:
- De Russische president Vladimir Poetin
- de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov
- voormalig president van Oekraïne Viktor Janoekovitsj
- Roman Abramovitsj
- leden van de Russische Staatsdoema (het lagerhuis van het parlement)
- leden van de Nationale Veiligheidsraad
- leden van de Federatieraad van de Russische Federatie
- ministers, gouverneurs en lokale politici, zoals de burgemeester van Moskou
- hoge ambtenaren en militairen
- commandanten van de Wagner-groep
- prominente zakenlieden en oligarchen
- pro-Kremlin en anti-Oekraïense propagandisten
Op de lijst staan ook personen die verantwoordelijk zijn voor of betrokken zijn bij de:
- wreedheden begaan in Bucha en Mariupol
- raketaanvallen op burgers en kritieke infrastructuur
- deportatie en gedwongen adoptie van Oekraïense kinderen
- militaire heropvoeding van Oekraïense kinderen
- werving van Syrische huurlingen om in Oekraïne te vechten
- vervaardiging en levering van drones
- plundering van Oekraïens cultureel erfgoed
De lijst van entiteiten omvat:
- politieke partijen
- strijdkrachten en paramilitaire groepen, waaronder de Wagner-groep
- banken en financiële instellingen
- media-organisaties die verantwoordelijk zijn voor propaganda en desinformatie
- bedrijven in de militaire en defensiesector
- bedrijven in de energiesector
- bedrijven in de luchtvaart, scheepsbouw en machinebouw
- bedrijven in de IT-, telecom- en verzekeringssector
- bedrijven die betrokken zijn bij het omzeilen van sancties
- PJSC Alrosa, het grootste diamantmijnbedrijf ter wereld
- de beweging "Volksfront van heel Rusland
- organisaties die verantwoordelijk zijn voor heropvoedingsprogramma's voor en deportatie van Oekraïense kinderen
Sancties tegen individuen bestaan uit reisverboden en het bevriezen van tegoeden. Sancties tegen entiteiten bestaan uit het bevriezen van tegoeden.
Een reisverbod verbiedt op de lijst geplaatste personen het grondgebied van de EU binnen te komen of door te reizen over land, door de lucht of over zee. Bevriezing van tegoeden betekent dat alle rekeningen van de op de lijst vermelde personen en entiteiten bij banken in de EU worden bevroren. Het is ook verboden om direct of indirect tegoeden of activa aan hen ter beschikking te stellen.
De volledige lijst kan je hier vinden .
Welke goederen mogen niet vanuit de EU naar Rusland worden geëxporteerd? De lijst van gesanctioneerde producten omvat:
- geavanceerde technologie (bijv. kwantumcomputers en geavanceerde halfgeleiders, elektronische onderdelen en software)
- bepaalde soorten machines en transportmiddelen
- specifieke goederen en technologie die nodig zijn voor olieraffinage
- apparatuur, technologie en diensten voor de energie-industrie
- goederen en technologie voor de lucht- en ruimtevaartindustrie (bv. vliegtuigen, vliegtuigmotoren, reserveonderdelen of alle soorten
- uitrusting voor vliegtuigen en helikopters, vliegtuigbrandstof)
- goederen voor maritieme navigatie en radiocommunicatietechnologie
- een aantal goederen voor tweeërlei gebruik (goederen die zowel voor civiele als voor militaire doeleinden kunnen worden gebruikt), zoals drones en software voor drones of encryptieapparaten
- luxegoederen (zoals luxeauto's, horloges, juwelen)
- civiele vuurwapens, onderdelen daarvan en ander legermateriaal
- chemicaliën, lithiumbatterijen en thermostaten
- andere goederen die de Russische industriële capaciteit kunnen versterken
Welke goederen mogen niet worden geïmporteerd van Rusland naar de EU? De lijst van gesanctioneerde producten omvat:
- ruwe olie en geraffineerde aardolieproducten
- steenkool en andere vaste fossiele brandstoffen
- staal, ijzer en ruwijzer
- cement en asfalt
- koper- en aluminiumdraad, -buizen en -pijpen
- hout, papier, synthetisch rubber en kunststoffen
- helium
- zeevruchten, sterke drank, sigaretten en cosmetica
- diamanten en goud, inclusief juwelen
- andere goederen die bijdragen aan de verbetering van de industriële en defensiecapaciteit van Rusland.
- Wat diamanten betreft, geldt het verbod voor
- diamanten van oorsprong uit Rusland
- diamanten die uit Rusland worden uitgevoerd
- diamanten die Rusland doorvoeren
- in derde landen verwerkte Russische diamanten
Om de Russische economie, die sterk afhankelijk is van de import van diensten van Europese bedrijven, te treffen, heeft de EU de levering van bepaalde bedrijfsrelevante diensten aan de regering van Rusland of aan in Rusland gevestigde rechtspersonen, zoals bedrijven en andere entiteiten of lichamen, verboden.
Het verbod heeft betrekking op de volgende diensten aan Rusland of Russische personen:
- wallets, rekeningen of bewaring van crypto-activa
- architectuur en engineering
- IT-consultancy en juridisch advies
- reclame, marktonderzoek en opiniepeilingen
- technische bijstand, tussenhandel of financiële bijstand (met betrekking tot het zeevervoer van Russische olie)
- intellectuele eigendomsrechten of handelsgeheimen (in verband met goederen en technologie waarop andere sancties van toepassing zijn)
- software voor het beheer van ondernemingen
- software voor industrieel ontwerp en industriële fabricage
SWIFT-verbod voor Russische en Wit-Russische banken
Door het verbod kunnen tien Russische en vier Wit-Russische banken geen internationale betalingen doen of ontvangen via SWIFT.
SWIFT is een berichtendienst die de uitwisseling van informatie tussen banken en andere financiële instellingen aanzienlijk vergemakkelijkt. SWIFT verbindt meer dan 11 000 entiteiten wereldwijd.
Als gevolg hiervan kunnen deze banken noch vreemde valuta verkrijgen (aangezien een overboeking van vreemde valuta tussen twee banken doorgaans wordt verwerkt als een overboeking naar het buitenland waarbij een buitenlandse intermediaire bank betrokken is), noch activa naar het buitenland overboeken. Dit heeft negatieve gevolgen voor de Russische en Wit-Russische economieën.
Technisch gezien zouden banken internationale transacties kunnen uitvoeren zonder SWIFT, maar dit is duur, complex en vereist wederzijds vertrouwen tussen financiële instellingen. Het brengt betalingen terug naar de tijd waarin telefoon en fax werden gebruikt om elke transactie te bevestigen.
Systeem voor de overdracht van financiële berichten
In juni 2024 besloot de EU het gebruik van het 'System for Transfer of Financial Messages' (SPFS) te verbieden, een gespecialiseerde dienst voor financieel berichtenverkeer die door de Centrale Bank van Rusland is ontwikkeld om het effect van beperkende maatregelen te neutraliseren.
EU-entiteiten die buiten Rusland actief zijn, mogen geen verbinding maken met het SPFS of gelijkwaardige gespecialiseerde diensten voor financieel berichtenverkeer.
Sancties tegen de Nationale Centrale Bank van Rusland
De Europese Unie heeft alle transacties met de Nationale Centrale Bank van Rusland verboden die verband houden met het beheer van de reserves en activa van de Russische centrale bank. Als gevolg van de bevriezing van de activa van de centrale bank heeft de centrale bank geen toegang meer tot de activa die zij heeft opgeslagen bij centrale banken en particuliere instellingen in de EU.
In december 2022 voegde de EU de Russische Bank voor Regionale Ontwikkeling toe aan de lijst van Russische entiteiten die eigendom zijn van of gecontroleerd worden door de staat en waarvoor een volledig transactieverbod geldt.
In februari 2022 bedroegen de internationale reserves van Rusland 643 miljard dollar (579 miljard euro). Het hebben van reserves in vreemde valuta helpt onder andere om de wisselkoers van de eigen valuta stabiel te houden.
Door het verbod op transacties uit de EU en andere landen is naar schatting meer dan de helft van de Russische reserves bevroren. Het verbod is ook opgelegd door andere landen (zoals de VS, Canada en het VK), die ook een deel van de Russische buitenlandse reserves in handen hebben.
Rusland kan deze buffer van buitenlandse activa dus niet gebruiken om zijn banken van geld te voorzien en zo de gevolgen van andere sancties te beperken. Zelfs de goudreserves die in Rusland zijn opgeslagen, lijken nu moeilijker te verkopen door de internationale sancties tegen Russische entiteiten.
De EU heeft ook de verkoop, levering, overdracht en export van bankbiljetten in euro's naar Rusland verboden. Het doel is om de toegang tot contant geld in euro's voor de Russische overheid te beperken.
Wat betekent het olieverbod in de praktijk?
In juni 2022 heeft de Raad een zesde pakket sancties aangenomen dat onder andere de aankoop, invoer of overbrenging van over zee aangevoerde ruwe olie en bepaalde aardolieproducten van Rusland naar de EU verbiedt. De beperkingen gelden vanaf 5 december 2022 voor ruwe olie en vanaf 5 februari 2023 voor andere geraffineerde aardolieproducten.
- Er is voorzien in een tijdelijke uitzondering voor de invoer van ruwe olie via pijpleidingen in die EU-lidstaten die door hun geografische ligging specifiek afhankelijk zijn van Russische leveringen en geen haalbare alternatieve opties hebben.
- Bovendien zullen met name Bulgarije en Kroatië profiteren van tijdelijke afwijkingen voor de invoer van respectievelijk Russische ruwe olie over zee en vacuümgasolie.
- Het invoerverbod geldt voor 90% van de huidige olie-import uit Rusland in de EU en heeft de handelswinsten van Rusland aanzienlijk verminderd.
Hoe werkt het prijsplafond voor olie?
Het prijsplafond is van toepassing op zeegebonden ruwe olie, aardolie en olie uit bitumineuze mineralen die afkomstig zijn uit Rusland of daaruit worden geëxporteerd. Het prijsplafond is vastgesteld op:
- $60 per vat voor ruwe olie
- $45 per vat voor afgeprijsde aardolieproducten
- $100 per vat voor eersteklas aardolieproducten
De EU-landen hebben de hoogte van het plafond vastgesteld in nauwe samenwerking met de Price Cap Coalition. De bovengrens geldt vanaf 5 december 2022 voor ruwe olie en vanaf 5 februari 2023 voor aardolieproducten en kan in de loop van de tijd worden aangepast. De huidige waarde kan in de toekomst worden aangepast aan marktontwikkelingen en technische veranderingen.
Dit besluit zal prijsstijgingen als gevolg van buitengewone marktomstandigheden beperken en de inkomsten uit olie die Rusland verdient sinds het zijn illegale aanvalsoorlog tegen Oekraïne ontketende, drastisch verlagen. Het zal ook dienen om de mondiale energieprijzen te stabiliseren en de nadelige gevolgen voor de energietoevoer naar derde landen te beperken.
Het plafond komt bovenop het EU-verbod op de invoer van Russische ruwe olie en petroleumproducten over zee en de overeenkomstige verboden van andere G7-partners.
De EU heeft schepen uit de EU verboden om Russische ruwe olie en petroleumproducten naar derde landen te vervoeren. Zij heeft ook de daarmee verband houdende verlening van technische bijstand, tussenhandeldiensten of financiering of financiële bijstand verboden. Dit verbod geldt niet als de ruwe olie of aardolieproducten tegen of onder het olieprijsplafond worden gekocht.
Het twaalfde pakket sancties voert strengere nalevingsregels in om de tenuitvoerlegging van het olieprijsplafond te ondersteunen en ontwijking tegen te gaan. Bovendien zal een versterkt mechanisme voor het delen van informatie een betere identificatie mogelijk maken van schepen en entiteiten die bedrieglijke praktijken uitvoeren, zoals overbrengingen van schip naar schip om de oorsprong of bestemming van lading te verbergen en manipulaties van het automatische identificatiesysteem (AIS) tijdens het vervoer van Russische ruwe olie en petroleumproducten. AIS is een automatisch volgsysteem dat gebruik maakt van transceivers op schepen en wordt gebruikt door verkeersbegeleidingsdiensten.
Wegvervoer
De EU heeft Russische en Wit-Russische wegvervoerders de toegang tot de EU ontzegd, ook voor transitogoederen.Deze sanctie is bedoeld om de capaciteit van de Russische industrie om belangrijke goederen te verwerven te beperken en om de weghandel van en naar Rusland te verstoren. EU-landen kunnen echter afwijkingen toestaan voor:
- het transport van energie
- het transport van farmaceutische, medische, landbouw- en voedselproducten
- humanitaire hulp
- vervoer in verband met het functioneren van diplomatieke en consulaire vertegenwoordigingen van de EU en haar lidstaten in Rusland, of van internationale organisaties in Rusland die bescherming genieten op grond van het internationaal recht
- de overdracht of uitvoer naar Rusland van cultuurgoederen die in bruikleen worden gegeven in het kader van de formele culturele samenwerking met Rusland
- auto's met een diplomatiek kenteken die de EU binnenkomen of voor humanitaire doeleinden worden gebruikt
- auto's van EU-burgers die in Rusland wonen en naar de EU reizen.
Luchtvaart
In februari 2022 weigerde de EU alle Russische luchtvaartmaatschappijen toegang tot EU-luchthavens en verbood hen over het EU-luchtruim te vliegen. Dit betekent dat vliegtuigen die in Rusland of elders zijn geregistreerd en aan een Russische burger of entiteit worden geleased of verhuurd, op geen enkele luchthaven in de EU mogen landen en niet over EU-landen mogen vliegen. Privévliegtuigen, zoals zakenvliegtuigen, vallen ook onder het verbod.
Daarnaast verbood de EU de uitvoer naar Rusland van goederen en technologie in de lucht- en ruimtevaartindustrie.
Ook verzekeringsdiensten, onderhoudsdiensten en technische bijstand met betrekking tot deze goederen en technologie zijn verboden. De Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk hebben vergelijkbare beperkingen opgelegd.
Dit betekent dat Russische luchtvaartmaatschappijen geen vliegtuigen, reserveonderdelen of apparatuur voor hun vloot kunnen kopen en niet de nodige reparaties of technische inspecties kunnen uitvoeren. Aangezien driekwart van de huidige Russische commerciële luchtvloot in de EU, de VS of Canada is geproduceerd, zal het verbod na verloop van tijd waarschijnlijk leiden tot het aan de grond houden van een aanzienlijk deel van de Russische burgerluchtvaartvloot, zelfs voor binnenlandse vluchten.
Maritiem transport
De EU heeft haar havens gesloten voor de volledige Russische koopvaardijvloot van meer dan 2800 schepen. De maatregel is echter niet van toepassing op schepen die:
- energie
- farmaceutische, medische, landbouw- en voedingsmiddelenproducten
- humanitaire hulp
- nucleaire brandstof en andere goederen die nodig zijn voor het functioneren van civiele nucleaire capaciteit
- steenkool
- De maatregel is ook niet van toepassing op schepen die hulp nodig hebben en een toevluchtsoord zoeken of schepen die een noodhaven aandoen om redenen van maritieme veiligheid of het redden van mensenlevens op zee.
Het verbod geldt ook voor schepen die de sancties proberen te omzeilen door hun Russische vlag of registratie te veranderen in die van een andere staat, schepen die zich bezighouden met schip-tot-schip-transfers en schepen die ontribbelen aan de oorlog in Rusland. Havenautoriteiten kunnen een poging tot omvlaggen of verandering van registratie identificeren door het IMO-nummer van een schip te controleren (het unieke identificatienummer dat is toegewezen namens de Internationale Maritieme Organisatie).
De EU heeft het zeevervoer van Russische ruwe olie (vanaf 5 december 2022) en aardolieproducten (vanaf 5 februari 2023) naar derde landen verboden. Zij heeft ook de daarmee verband houdende verlening van technische bijstand, tussenhandeldiensten of financiering of financiële bijstand verboden. Dit verbod geldt niet als de ruwe olie of aardolieproducten tegen of onder het olieprijsplafond worden gekocht.
Om de toenemende ontduiking van EU-sancties aan te pakken, heeft de EU besloten de bilaterale en multilaterale samenwerking met derde landen en de verlening van technische bijstand verder te versterken.
Alleen in gevallen waarin samenwerking niet de beoogde resultaten oplevert, zal de EU snelle, evenredige en gerichte actie ondernemen, die er uitsluitend op gericht zal zijn Rusland de middelen te ontnemen waarmee het zijn aanvalsoorlog tegen Oekraïne kan voortzetten, in de vorm van passende individuele maatregelen om de betrokkenheid van marktdeelnemers uit derde landen bij het faciliteren van ontduiking aan te pakken.
De EU zal na de aanneming van dergelijke individuele maatregelen opnieuw een constructieve dialoog met het betrokken derde land aangaan. Indien de ontduiking, ondanks individuele sancties en verder engagement, substantieel en systemisch blijft, kan de EU in laatste instantie uitzonderlijke maatregelen nemen.
In dat geval kan de Raad met eenparigheid van stemmen besluiten om de verkoop, levering, overdracht of uitvoer van in de lijst opgenomen goederen - met name producten en technologieën voor gebruik op het slagveld - te beperken aan derde landen waarvan is aangetoond dat zij een aanhoudend en bijzonder hoog risico lopen om voor ontwijking te worden gebruikt.
Europees:
België/Vlaanderen:
- Financiële sancties
quesfinvragen.tf@minfin.fed.be
Link naar FAQ
- Economische sancties (export/import)
FOD Economie
Tradepolinfo@economie.fgov.be
- Douane
Link naar FAQ
- Dienst controle strategische goederen
U kan hier lezen welke procedures moeten doorlopen worden voor “dual use” goods.
Aanvragen voor uitvoervergunningen kunnen ingediend worden via het Digitaal Loket.
Handelsrelaties
Zowel de export als de import naar Rusland (respectievelijk 1,07 procent en 1,84 procent) is op zich vrij beperkt. Wat betreft Oekraïne zijn de handelsrelaties daar nog een stuk kleinschaliger (0,17 procent export en 0,16 procent import).
- Voor heel wat producten gelden er export - en importverboden, zowel vanuit de EU als vanuit Rusland. Ga dus zeker na of uw producten niet onder de sancties vallen en of er vergunningen nodig zijn. Ook moet er worden gekeken of gesanctioneerde individuen geen rol spelen binnen de bedrijven waarmee uw handelsrelaties onderhoudt.
- Daarnaast is het door het uitsluiten van de belangrijkste Russische banken, heel moeilijk om nog betalingen van en naar Rusland te voldoen. Hier dient dus zeker rekening mee te worden gehouden.
- Force Majeure Certificaat: Belgische bedrijven die niet (tijdig) aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen worden door hun klant gevraagd om hen Force Majeure certificaat te bezorgen. Vaak gaat het hier over klanten in Rusland of in andere GOS-landen. De Voka Kamers van Koophandel leveren in bepaalde gevallen een dergelijk certificaat af, neem dus zeker contact op met uw specifieke kamer.
- Voor de Donetsk en Luhansk regio in het Oosten van Oekraïne, geldt een invoerverbod voor goederen uit de niet door de regering gecontroleerde gebieden van de Donetsk en Luhansk, beperkingen op handel en investeringen in verband met bepaalde economische sectoren, een verbod op de levering van toeristische diensten, en een uitvoerverbod voor bepaalde goederen en technologieën.
- Voor alle andere regio’s in Oekraïne, kunnen bedrijven in principe blijven handelen gezien er daar geen restricties gelden. Om handel te bevorderen met Oekraïne, heeft de EU voorgesteld om alle invoerrechten op de Oekraïense export naar de EU voor een jaar op te schorten. Alle info daarover hier.
- Force Majeure Certificaat: Belgische bedrijven die niet (tijdig) aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen worden door hun klant gevraagd om hen Force Majeure certificaat te bezorgen. Vaak gaat het hier over klanten in Rusland of in andere GOS-landen. De Voka Kamers van Koophandel leveren in bepaalde gevallen een dergelijk certificaat af, neem dus zeker contact op met uw specifieke kamer.
Gelijkaardig als de analyse voor Rusland:
- Voor heel wat producten gelden er export - en importverboden, zowel vanuit de EU als vanuit Rusland. Ga dus zeker na of uw producten niet onder de sancties vallen en of er vergunningen nodig zijn. Ook moet er worden gekeken of gesanctioneerde individuen geen rol spelen binnen de bedrijven waarmee uw handelsrelaties onderhoudt.
- Daarnaast is het door het uitsluiten van de belangrijkste Russische banken, heel moeilijk om nog betalingen van en naar Rusland te voldoen. Hier dient dus zeker rekening mee te worden gehouden.
- Force Majeure Certificaat: Belgische bedrijven die niet (tijdig) aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen worden door hun klant gevraagd om hen Force Majeure certificaat te bezorgen. De Voka Kamers van Koophandel leveren in bepaalde gevallen een dergelijk certificaat af, neem dus zeker contact op met uw specifieke kamer.
- Force Majeur certificaat. Belgische bedrijven die niet (tijdig) aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen worden door hun klant gevraagd om hen Force Majeure certificaat te bezorgen. Vaak gaat het hier over klanten in Rusland of in andere GOS-landen. De Voka Kamers van Koophandel leveren in bepaalde gevallen een dergelijk certificaat af, neem dus zeker contact op met uw specifieke kamer.
- Nagaan wat er in het contract tussen uw onderneming en de klanten vermeld wordt. Eventueel is er een overmachtsclausule. Dit kan u extra tijd geven en boetes vermijden t.a.v. de klanten. Neem proactief contact met uw klanten om de situatie uit te leggen;
- Documenteer alle acties (contact leggen met transporteurs, overheden, organisaties) die u ondernomen heeft om de goederen alsnog uit Oekraïne naar België te transporteren. Dit zal in uw voordeel spelen ingeval uw klanten alsnog moeilijk gaan doen en toch boetes proberen op te leggen;
Arbeidsrelaties en werknemers
Een werknemer die niet tijdig terug kan keren om het werk opnieuw aan te vatten (bijvoorbeeld omdat reizen moeilijk of onmogelijk geworden is), moet zo snel mogelijk zijn werkgever verwittigen. Anders is hij ongewettigd afwezig en heeft hij geen recht op loon.
Deze afwezigheid wordt als overmacht beschouwd. Een dergelijke schorsing geeft geen recht op loon. De arbeidsovereenkomst wordt hierdoor enkel tijdelijk geschorst, maar niet beëindigd.
Het is nog niet duidelijk of deze werknemer ook aanspraak kan maken op tijdelijke werkloosheidsuitkeringen wegens overmacht. We hebben nog geen nieuws of de RVA hier een algemeen geldend standpunt over gaat innemen.
De werkgever neemt best contact op met de directeur van het plaatselijk RVA-bureau. De uiteindelijke beslissing om de concrete situatie als overmacht te beschouwen zal voorlopig ook daar liggen.
Oekraïners die momenteel al in België werken, ondervinden uiteraard ook een impact van de oorlog.
Zo willen een aantal Oekraïense werknemers hun landgenoten ter plaatse gaan ondersteunen. De werkgever en werknemer kunnen hierover best afspraken maken.
Denk bijvoorbeeld aan:
- vakantiedagen opnemen;
- toegestane afwezigheid;
- verlof wegens dwingende reden.
Een specifieke schorsing omwille van militaire verplichtingen bestaat niet meer in onze wetgeving sinds 2014. Een eventuele oproep door de Oekraïense overheid geldt dus evenmin als wettelijke grond om afwezig te zijn en de arbeidsovereenkomst te schorsen.
De werknemer kan eventueel zijn arbeidsovereenkomst in akkoord met zijn werkgever schorsen. Hij valt dan terug op toegestane afwezigheid, in principe onbetaald.
De oorlog heeft ook een invloed op de werknemers die al dan niet tijdelijk naar Oekraïne gedetacheerd zijn.
Wanneer een werknemer tijdelijk naar Oekraïne gedetacheerd is onder de Belgische sociale zekerheid en daar een ongeval heeft, valt dit in principe onder de arbeidsongevallenverzekering van de werkgever. Het is echter aangeraden om contact op te nemen met de verzekeraar en na te vragen of ook schade door oorlog wordt gedekt.
Voor werknemers die niet onder de Belgische sociale zekerheid vallen, kan de werkgever een verzekering bij de Overzeese Sociale Zekerheid (OSZ) afsluiten. Naast de algemene regeling heeft de OSZ ook een bijkomende verzekering voor arbeidsongevallen en ongevallen in het privéleven. Maar let op, want schade als gevolg van oorlog wordt niet gedekt.
Tenslotte kan de oorlog ook gevolgen hebben voor werknemers die naar Rusland gedetacheerd zijn.
Momenteel is er geen verplichting om gedetacheerde werknemers uit Rusland terug te halen. Ook Rusland wijst niet-Russen (nog) niet uit.
Wanneer een werkgever toch vrijwillig beslist om zijn gedetacheerde werknemers terug te halen, moet hij hen bij terugkomst werk aanbieden en loon betalen. Als dit niet mogelijk is, kan de werkgever hen niet op tijdelijke werkloosheid plaatsen. Tenzij er natuurlijk sprake kan zijn van economische werkloosheid, omdat er een gebrek aan werk is onafhankelijk van de wil van de werkgever. In die laatste situatie geldt dan voorlopig de 'klassieke' regeling van economische werkloosheid.
In de toekomst zou België of Europa werkgevers kunnen verplichten om hun gedetacheerde werknemers terug te halen. Of Rusland kan ook beslissen om alle niet-Russen uit te wijzen. Ook in dit geval moet de werkgever werk voorzien en loon betalen aan deze werknemers. Als hij echter geen werk voor hen heeft als gevolg van de oorlog, kan hij gebruik maken van tijdelijke werkloosheid economische redenen of overmacht. Welk type werkloosheid van toepassing is, zal dan opnieuw afhangen van de concrete situatie.
De Vlaamse regering bereidt maatregelen voor in het kader van de Oekraïne-crisis. Het is de bedoeling om vluchtelingen die willen werken te begeleiden naar een job, onder meer via taal- en andere opleidingen.
Dankzij de activatie van de Europese richtlijn ‘tijdelijke beschermingen’ kunnen Oekraïnse vluchtelingen meteen wonen en werken in de EU. Naar schatting zullen 120.000 vluchtelingen naar Vlaanderen komen, waarvan er wordt uitgegaan dat ongeveer de helft aan de slag zal willen gaan.
Hoe?
Uiteraard is het belangrijk dat de vluchtelingen de nodige tijd en ruimte krijgen om tot rust te komen na de traumatische ervaringen. Zij die wel snel aan de slag willen, zullen vanaf april kunnen rekenen op begeleiding en extra taal- en andere opleidingen.
Onthaalpagina bij VDAB
VDAB zal ingezet worden om snel voor de matching met werkgevers en beroepssectoren te zorgen. Daarom komt er nog deze week een onthaalpagina bij VDAB waar werkgevers hun openstaande vacatures kunnen aanmelden en waar Oekraïners zelf ook vlot passende vacatures kunnen vinden. Dit onder andere doordat vertaling en communicatie in het Oekraïens wordt voorzien.
Op de pagina zal ook verwezen worden naar het ondersteuningsaanbod waarop werkgevers en werknemers een beroep kunnen doen tijdens de aanwerving en tewerkstelling.
Werkgevers kunnen hun vacatures voor Oekraïners op vdab.be publiceren door in de titel de hashtag #werkplekvrij te zetten. Daarmee geven ze duidelijk aan dat ze ook anderstalig talent een kans willen geven en ervoor openstaan om extra ondersteuning te bieden om van de aanwerving een succes te maken.
Op de onthaalpagina geeft VDAB concrete tips over hoe werkgevers een laagdrempelige vacature kunnen publiceren. Zo staat er bijvoorbeeld om enkel kennis Nederlands te vragen als dit echt noodzakelijk is voor de job, en om eventueel een onderscheid te maken tussen Nederlands spreken, begrijpen, lezen of schrijven. Ook het sollicitatieproces kunnen werkgevers aanpassen, bijvoorbeeld door kandidaten de kans te geven om te tonen wat ze kunnen in plaats van hen dat te laten vertellen.
Vacatures en competenties
Heel wat sectoren hebben knelpuntvacatures waar snelle inzetbaarheid mogelijk is. Denk maar aan de dienstenchequebedrijven, de landbouwsector of de horeca.
Daarnaast zullen Oekraïners met een hogere scholingsgraad en/of relevante werkervaring zich kunnen aanmelden voor bijvoorbeeld bepaalde IT- of ingenieursberoepen. Waar mogelijk zullen die competenties dan ook snel gevaloriseerd worden.
Meer info volgt, van zodra beschikbaar.
Meer over de Europese richtlijn ‘tijdelijke bescherming’
Op Europees niveau werd een akkoord gevonden om een richtlijn te activeren die nooit eerder werd gebruikt, meer specifiek de richtlijn tijdelijke bescherming.
Het voorstel geeft Oekraïners onmiddellijke rechten om in de Europese Unie te wonen en te werken en om toegang te krijgen tot rechten zoals huisvesting en medische zorg. De nieuwe wet geldt voor één jaar, maar kan om de zes maanden worden verlengd. Het voorstel zal ook van toepassing zijn op niet-Oekraïense onderdanen die in het land hebben gewoond en nu een toevluchtsoord nodig hebben.
Op die manier moeten Oekraïners niet de geijkte procedures doorlopen om hier aan de slag te kunnen.
Een Europese richtlijn die in Belgisch recht is omgezet, voorziet in minimumnormen voor het verlenen van tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden op het grondgebied van de Europese Unie.
Vanaf maandag 07.03.2022 kunnen Oekraïense onderdanen met hun identiteitsdocumenten zich om 8.30 uur melden in het registratiecentrum aan de Waterloolaan, 121, 1000 Brussel, om tijdelijke bescherming aan te vragen. De slots zullen worden verdeeld om de aankomsten over de dag te spreiden.
Dit geldt zowel voor Oekraïense onderdanen die in Oekraïne verblijven als voor onderdanen van derde landen of staatlozen die in Oekraïne bescherming genieten en hun gezinsleden.
Eenieder die voor tijdelijke bescherming in aanmerking wenst te komen, moet zich in persoon bij het registratiecentrum melden met zijn Oekraïense identiteitsdocumenten.
Er wordt een registratie verricht en een attest van tijdelijke bescherming afgegeven indien aan de voorwaarden voor het verlenen van tijdelijke bescherming is voldaan.
Met dit attest geeft het gemeentebestuur van de woonplaats aan de betrokkene een A-kaart af die één jaar geldig is.
Neen. De regering heeft het vereenvoudigd systeem voor tijdelijke werkloosheid naar aanleiding van het conflict in Oekraïne, dat liep tot 30 juni 2022, niet verlengd.
Dit betekent dat de normale procedure voor tijdelijke werkloosheid wegens overmacht zal moeten worden gevolgd.
Douane en transport
Naar aanleiding van de crisis in Oekraïne, kunnen geen goederen meer uitgevoerd worden naar Rusland, Wit-Rusland of Oekraïne zonder uitdrukkelijke instemming van de douane. Voorafgaand aan het uitgaan van de goederen moet de douane zich ervan vergewissen dat de deze niet onder het embargo vallen, ingesteld met Verordeningen 2022/328 van 25 februari 2022 en 2022/355 van 2 maart 2022.
De douanecontrole vindt plaats op het niveau van het kantoor van uitvoer of wederuitvoer, de plaats waar de aangifte wordt ingediend. Het verdient dan ook sterke aanbeveling deze aangiften in te dienen vóór de goederen worden aangebracht aan het kantoor van uitgang, in concreet beter niet op de verschepingskaaien of de luchthavens.
Deze controles verlopen normaal gezien automatisch via PLDA.
Door AAD&A werd een nota gepubliceerd met een informatieformulier om de douanediensten en de economische operatoren te begeleiden in deze complexe wetgeving. Deze nota is beschikbaar via deze link:
https://financien.belgium.be/nl/news/adviesaanvragen-rusland-en-belarus
Er kunnen zich verschillende situaties voordoen:
- De goederen zijn voorwerp van een uitvoerverbod, voorzien in de Verordening:
- Er kan geen uitvoeraangifte gemaakt worden - De goederen vallen onder het embargo, maar kunnen uitgevoerd worden mits vergunning
- Uitvoeraangifte met vergunning - De goederen vallen onder het embargo, kunnen uitgevoerd worden mits vergunning, maar vallen onder één van de uitzonderingen (vrijstellingen) van vergunning:
-Uitvoeraangifte + adviesaanvraag of
-Vrijgavebrief gedateerd na 26/2 of 2/3 - De goederen vallen niet onder het embargo:
-Uitvoeraangifte + adviesaanvraag of
-Vrijgavebrief gedateerd na 26/2 of 2/3
Deze zendingen moeten weliswaar aan de vermelde controle of toets met de Verordening worden onderworpen vooraleer ze kunnen uitgevoerd worden naar de beoogde bestemmingen.
Voor deze zendingen moeten de MRN-nummers van de aangiften worden meegedeeld.
Deze goederen bevinden zich in tijdelijke opslag en moeten ook aan de vermelde controle of toets met de Verordening worden onderworpen vooraleer ze kunnen uitgevoerd worden naar de beoogde bestemmingen.
Voor deze zendingen moeten de MRN-nummers van de aangiften worden meegedeeld.
Deze goederen bevinden zich ook in tijdelijke opslag en in nagenoeg dezelfde situatie als transit goederen, zoals in vraag 4, met dit verschil dat er voor deze goederen geen Europese douanedocumenten beschikbaar zijn.
Om de vrijgave van goederen, die niet onder de Verordening vallen, zo efficiënt als mogelijk te kunnen realiseren, is het van belang dat alle informatie over de zendingen ons zo snel en zo volledig als mogelijk wordt bezorgd.
Eerste selectie – filteren:
De invoermanifesten moeten in Exel-formaat worden bezorgd en voorzien zijn van een duidelijke omschrijving van de goederen + HS-code.
Bovendien verdient het aanbeveling om de invoermanifesten, waarop de containers zijn aangeduid die bestemd zijn voor transhipment naar RU of BY, tijdig te bezorgen aan de douane. Dit kan in principe ruime tijd vóór aankomst van het zeeschip.
De informatie dient te worden bezorgd op één centraal e-mailadres: da.2l.antwerpen@minfin.fed.be
In het ‘onderwerp’ van de e-mails moet melding worden gemaakt van, bijvoorbeeld:
- Vermelding transhipment
- Naam van het inkomend en het uitgaand schip (indien gekend)
- Rusland – Oekraïne – Belarus -
De informatie mag maar van één kanaal komen, nl. de rederijen of scheepsagenten; er mogen zoveel e-mailadressen in cc geplaatst worden als nodig. Er zal steeds
- Een ontvangstbevestiging verzonden worden
- Meegedeeld worden welke containers of goederen niet onder het embargo vallen en kunnen gedeblokkeerd worden en
- Met welke douanedienst er verder moet gecommuniceerd worden voor de zendingen waar nog bijkomend onderzoek wordt gedaan
Er zal worden geantwoord naar de partij die de oorspronkelijke mail stuurt met ‘reply all’ iedereen die in cc staat. De beslissing van de douanediensten dient door de economische operatoren zelf onderling te worden verdeeld naar alle partijen die ervan op de hoogte moeten zijn, dit om dubbele communicatie te vermijden.
Blokkades op terminal zijn de verantwoordelijkheid van de scheepsagent. Het is dan ook belangrijk de terminals van bij het begin in cc te zetten van bovenvermeld e-mailverkeer met de douane.
Nader onderzoek:
In geval van ‘rood licht’ dient contact te worden opgenomen met de teamleiding van de douanediensten, bevoegd over de plaats van verscheping:
- Controle 1: eva.declerck@minfin.fed.be
- Controle 2: tom.poelman@minfin.fed.be
- Controle 3: kristien.bunkens@minfin.fed.be en lotte.leyssens@minfin.fed.be
- Controle 4: tom.vanlandeghem@minfin.fed.be en vicky.demarteau@minfin.fed.be
- Controle 5: sylvia.rombaut@minfin.fed.be
- Controle 6: bert.jacobs@minfin.fed.be
Deze diensten voeren het verder onderzoek en zullen de eindconclusie communiceren.
Alle mogelijke info over de goederen dient te worden bezorgd
- Opgave van de goederen, geboekt voor lading naar RU-BY-UA (Vb. Containernummers, omschrijving goederen (break)bulk, HS-code)
- Een exemplaar van de B/L (niet enkel B/L nummer)
- Commerciële stukken met goederenomschrijving
- Andere
Als de bestemming wijzigt en niet langer Rusland is, kunnen de goederen worden vrijgegeven voor wederuitvoer of terugzending naar de exporteur.
Als de zending naar RU of BY, begonnen voor het in werking treden van de embargo’s, wordt afgebroken omdat blijkt dat de goederen onder de Verordening vallen, dan kunnen zich verschillende situaties voordoen:
- Transhipments – zendingen aangegeven elders dan in BE: controle-opdracht plaatselijk initiatief
- PLDA-aangifte: controle-opdracht via SEDA
De goederen mogen hun nieuwe bestemming krijgen, mits toelating van de douane. Er dient contact te worden opgenomen met de teamleiding douane van de plaats waar de goederen zich bevinden, via dezelfde e-mailadressen als hierboven vermeld.
Er dient op gelet dat het onderwerp duidelijk weergeeft waar de communicatie over gaat, bijvoorbeeld EMBARGO RUSLAND – AANVRAAG ANNULATIE UITVOER.
De aanvraag moet voldoende gemotiveerd zijn met opgave van bijvoorbeeld:
- Reden van annulering – mailverkeer met klanten hierover
- Nieuwe bestemming van de goederen
- Stukken ter staving: afhankelijk van de situatie, bijvoorbeeld
- Transhipments: nieuwe boeking of nieuwe B/L
- Goederen aangeleverd onder transit: nieuwe boeking, B/L (uitvoer zee) of nieuwe T1 (vervoer over de weg)
- Goederen gedekt door niet-Antwerpse uitvoeraangifte: nieuwe uitvoeraangifte (andere koper) of CMR voor vervoer naar afzender/nieuwe klant binnen EU
- Goederen gedekt door een Antwerpse uitvoeraangifte – controle: idem
Er zal enkel worden geantwoord naar de partij die de oorspronkelijke mail stuurt met ‘reply all’ iedereen die in cc staat. De beslissing van de douanediensten dient door de economische operatoren zelf onderling te worden verdeeld naar alle partijen die ervan op de hoogte moeten zijn, dit om dubbele communicatie te vermijden.
In de communicatie over de beslissing zal duidelijk worden meegegeven of er nog bijkomende acties worden verwacht van de aanvrager, zoals bijvoorbeeld het laten annuleren van de aangifte op het kantoor van uitvoer, wanneer die aangiften al waren vrijgegeven vóór aankomst in Antwerpen.
Afhankelijk van de situatie, zal de douane vervolgens de nodige stappen zetten om de controle-opdracht op deze zendingen te annuleren.
Deze procedure kan niet meer toegepast worden wanneer de zending werd gecontroleerd en er een inbreuk op de Verordening werd vastgesteld of op zendingen vertrokken na 26/02 of 02/03.
Een aantal rederijen en transportmaatschappijen (bv. Maersk, DP DHL) stoppen inderdaad uit eigen initiatief met de uitvoer naar Rusland. Vergewis dus zeker of dit ook van toepassing is op uw goederen.
Impact op reizen
Alle reizen naar heel Oekraïne worden sterk afgeraden.
Aan alle landgenoten die zich momenteel in Oekraïne bevinden, wordt ten stelligste aangeraden om het land te verlaten. Mocht de situatie nog meer verslechteren, kunnen de mogelijkheden om het land te verlaten moeilijker worden en kan een evacuatie vanuit Oekraïne niet gegarandeerd worden.
Sinds november 2021 lopen de spanningen aan de grenzen van Oekraïne met de Russische Federatie en met Belarus verder op. De situatie is uiterst onvoorspelbaar en we raden je aan om jezelf regelmatig ter plaatse op de hoogte te houden van de situatie. Dientengevolge wordt ook aanbevolen om steeds voorbereid te zijn als de veiligheidssituatie een aanpassing van je reisplannen op korte termijn noodzakelijk maakt.
Je moet er ook rekening mee te houden dat bij een plotselinge verslechtering van de situatie de communicatiemogelijkheden in Oekraïne, zoals het internet- en telefoonverkeer, ernstig kunnen worden verstoord. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de werking van de luchthavens en het vliegverkeer van, naar en in Oekraïne bemoeilijken.
Alle reizen naar de gehele Russische Federatie worden afgeraden.
Bent u momenteel in de Russische Federatie? Overweeg dan of uw aanwezigheid noodzakelijk is of verlaat het land tijdelijk. Gelet op de stijgende storingen van het luchtverkeer, worden landgenoten op doorreis in Rusland ten zeerste aangeraden de nodige schikkingen te treffen om het land zo snel mogelijk te verlaten.
Vanaf 28 februari 2022 is het Belgische luchtruim gesloten voor vliegtuigen komende uit de gehele Russische Federatie. Dit betekent dat het momenteel niet mogelijk is om rechtstreeks vanuit de Russische Federatie naar België te vliegen. Ook naar de meeste andere Europese luchthavens is er geen rechtsreeks luchtverkeer meer mogelijk vanuit de Russische Federatie. Er zijn verder ook geen luchtvaartverbindingen meer naar Rusland vanuit de meeste Europese landen.
Reizigers die momenteel in de Russische Federatie aanwezig zijn, dienen contact op te nemen met hun luchtvaartmaatschappij. Mocht deze geen alternatieve reisroutes via een derde land naar Europa voorstellen, dient de reiziger zelf een nieuw ticket aan te kopen. Indien u hiervoor niet over voldoende financiële middelen zou beschikken, dan kan u contact opnemen met de Belgische ambassade te Moskou die u hierbij kan assisteren (met bijvoorbeeld informatie over hoe geld te laten verzenden door uw contacten in België). Mogelijk dient u via een grote omweg met tussenstops in het Midden-Oosten, Centraal-Azië of zelfs verder gelegen transitluchthavens te reizen.
Op dit moment zijn o.a. volgende verbindingen mogelijk:
Dagelijkse vluchten naar Istanbul met Turkish Airlines en Pegasus en dit zowel vanuit Moskou als Sint-Petersburg.
Dagelijkse vluchten naar Dubai en Abu Dhabi vanuit Moskou met FlyDubai en Etihad.
Vanuit meer oostelijk gelegen steden in de Russische Federatie zijn er verbindingen via Kazachstan of andere steden in Centraal-Azië.
