Duitsland liet de voorbije jaren haar rol van leider in Europa liggen, zowel op economisch, als op politiek vlak. Terwijl de economische activiteit in de rest van de Europese Unie sinds eind 2019 met 7% toenam, bleef die in Duitsland hangen. Dat betekent ondertussen vijf jaar zonder enige economische groei, wat uiteraard zwaar weegt op het sentiment. Daarnaast liet uittredend kanselier Scholz na om op Europees vlak de leiding op zich te nemen, zowel op het vlak van de steun aan Oekraïne, als op het bredere geopolitieke toneel. Hopelijk komt daar met de verkiezingen verandering in. Dat zal nodig zijn om de doemscenario’s over de toekomst van Europa af te weren.
Duitsland blijft de economische motor van Europa
De Duitse economie was in 2024 goed voor 4.300 miljard euro, ongeveer een kwart van de economische activiteit in de Europese Unie. Daarmee is de Duitse economie de helft groter dan nummer twee Frankrijk en bijna dubbel zo groot als nummer drie Italië. Zolang de Duitse economie blijft haperen, wordt het moeilijk voor de hele Europese economie om terug op toerental te geraken. Omgekeerd kan een sterke Duitse economie grote delen van Europa meetrekken. Maar dat zat er de voorbije jaren dus niet.
Dat geldt zeker ook voor Vlaanderen. Met 72 miljard aan export in 2023 bleef de Duitse markt de belangrijkste afzetmarkt voor de Vlaamse exportbedrijven. Zo’n 17% van de Vlaamse export gaat naar Duitsland, met chemie en farma, transportmaterieel en metaal als de belangrijkste productgroepen. Op die manier is vooral onze industrie in belangrijke mate gelinkt aan de Duitse markt. De problemen in de Vlaamse industrie vallen dan ook niet los te zien van die in de Duitse industrie. Beide worden geconfronteerd met gelijkaardige problemen, en zitten de jongste jaren in moeilijke papieren.
Duitsland is ook nodig aan het politieke roer van Europa
Tegen de achtergrond van de opmerkelijke acties van president Trump, met zijn standpunten over de NAVO, de onderhandelingen met Poetin en de dreigementen met allerlei invoerheffingen, werden de jongste weken meer en meer vragen gesteld over de toekomstige rol van Europa. In bepaalde hoeken wordt er nogal vlot van uitgegaan dat Europa niet meer meespeelt, en dat Europa de komende jaren alleen maar verder zal afglijden. Dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Er blijft enorm veel potentieel voor Europa om beter te doen op economisch vlak, onder meer met de afwerking van de interne markt (met eindelijk het wegwerken van de handelsbarrières tussen de lidstaten), met meer coördinatie op het vlak van industriële beleid, van onderzoek en ontwikkeling, van financiering, van defensie, op het vlak van energie… Dat zou dan meteen ook perspectief openen om vanuit die economische sterkte ook een geopolitieke rol op te nemen. Maar ook dat zal vooral meer coördinatie vergen.
Er liggen zeker mogelijkheden voor Europa, zowel op economisch, als op geopolitiek vlak, maar enkel als de lidstaten veel meer samenwerken. Zolang Duitsland daarbij geen prominente rol op zich neemt, zit dat er niet echt in.
Nieuwe mogelijkheden met Merz
Anders dan zijn voorganger Scholz, lijkt de gedoodverfde nieuwe kanselier Merz wel bereid om met Duitsland de leidersrol in Europa op te nemen. Merz gaf al aan dat hij de Duitse economie wil reanimeren met een ondernemingsvriendelijker beleid en dat hij naar een sterker Europa wil dat meer op eigen benen kan staan en minder afhankelijk is van de VS.
Evident wordt dat niet. Duitsland is op weg naar een coalitie van een CDU/CSU met haar op één na slechtste verkiezingsresultaat ooit en een SPD met veruit haar slechtste resultaat ooit. Niet meteen een recept voor krachtdadig beleid. Extreme partijen haalden 30% van de stemmen. En om de schuldenrem te versoepelen, wat noodzakelijk is voor de broodnodige overheidsinvesteringen die de economie kunnen aanzwengelen en voor extra investeringen in defensie, is de steun van één van die extreme partijen nodig.
Het besef lijkt er wel te zijn bij de grote partijen dat het anders moet, wil Duitsland de economische motor terug aan de praat krijgen en tegelijkertijd binnen Europa terug een leidersrol op zich nemen. We kunnen alleen maar hopen dat het lukt, voor de Duitsers zelf, voor de toekomst van Europa en ook voor de Vlaamse economie.
