Het oud Burgerlijk Wetboek regelde zeer weinig van het contentieux van de buitencontractuele aansprakelijkheid. Het gevolg hiervan was dat het merendeel m.b.t. de buitencontractuele aansprakelijkheid jurisprudentieel recht was. Met boek 6 wil men deze rechtspraak grotendeels codificeren zodat er meer rechtszekerheid is voor de burgers. Echter zijn er toch ook wel enkele belangrijke nieuwigheden in het nieuwe boek 6 geslopen. Eén van de meest in het oog springende vernieuwingen is de afschaffing van de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent. Dit is vrij technisch, maar wel iets dat een grote impact kan hebben op het dagelijkse vennootschapsleven. Wat is nieuw?
1. Samenloop van de contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid
Tot op vandaag geldt de opvatting dat partijen die een overeenkomst sluiten impliciet te kennen geven dat zij de toepassing van de buitencontractuele aansprakelijkheid wensen uit te sluiten. Dit standpunt wordt met boek 6 verlaten. De benadeelde contractspartij kan kiezen of hij een contractuele of buitencontractuele vordering instelt. De buitencontractuele vordering kan uiteraard enkel ontvankelijk zijn indien er sprake is van een fout, schade en een oorzakelijk verband tussen beide. Belangrijk is wel dat de aangesproken contractspartij de verweermiddelen kan inroepen uit het contract, eveneens als de verweermiddelen uit de wetgeving inzake bijzondere contracten en de bijzondere verjaringsregels. Deze nuances op de principiële keuzevrijheid zijn van belang omdat deze lex specialis anders hun nut zouden verliezen. Het blijft dus wel degelijk van belang om zowel de (bijzondere) wet(ten) als het contract eerst te bekijken, vooraleer een buitencontractuele vordering in te stellen tegen je medecontractant. Gezien de meeste bepalingen van boek 6 van aanvullend recht zijn, kan het principe van samenloop dus contractueel worden uitgesloten rekening houdend met voorgaande correcties hierop.
2. Afschaffing van de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent
De quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent is een principe ontstaan uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie. De uitvoeringsagent is hier de algemeen omvattende term voor alle hulppersonen zoals werknemers, dienstverleners, bestuurders (!), onderaannemers, etc. Het gaat om de situatie waarbij bv. de vennootschap een contract sluit met een klant maar waarbij de bestuurder van de vennootschap de “uitvoeringsagent” is van de te verlenen dienst. Op vandaag kan de bestuurder (in principe) niet rechtstreeks aangesproken worden door die klant. Noch contractueel (want de bestuurder heeft niet rechtstreeks (persoonlijk) een contract met die klant), noch buitencontractueel (want het Hof van Cassatie was van oordeel dat die bestuurder geen echte “derde” was). De klant zou dus op vandaag de bestuurder enkel rechtstreeks kunnen aanspreken in geval dat de fout van de bestuurder tevens een misdrijf uitmaakte of indien de fout een tekortkoming uitmaakt, niet alleen aan de contractuele verbintenis, maar ook aan de algemene zorgvuldigheidsnorm én indien deze fout andere dan aan de slechte uitvoering te wijten schade heeft veroorzaakt. Van zodra boek 6 in werking treedt, zal de benadeelde klant (in voorgaand voorbeeld) zich in een betere positie bevinden. Zij zal zich rechtstreeks tot de bestuurder kunnen wenden. De bestuurder mag zich wel verdedigen met hetzij de verweermiddelen uit de hoofdovereenkomst, hetzij de verweermiddelen uit de eigen overeenkomst met de vennootschap. Dit laatste biedt echter weinig soelaas aangezien uit het wetboek van vennootschappen en verenigingen blijkt dat de bestuurders zich niet voorafgaandelijk kunnen exonereren/vrijwaren tegen hun aansprakelijkheid. Uit hun eigen overeenkomst met de vennootschap (hetzij schriftelijk, hetzij mondeling) zullen zij met andere woorden weinig verweermiddelen kunnen putten. Een gevolg hiervan zal zijn dat bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering nog belangrijker zal worden om eventuele schadegevallen te dekken.
3. Conclusie
Je kan hieruit concluderen dat een goede contractuele regeling wat betreft de samenloop en de afschaffing van de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent cruciaal zal zijn. De datum van inwerkingtreding van boek 6 zal afhankelijk zijn van de publicatie in het Belgisch Staatsblad maar momenteel verwacht men dat de inwerkingtreding zal plaatsvinden op 1 januari 2025. Echter raden we aan om niet te wachten met in nieuwe overeenkomsten reeds de nodige beschermingen in te bouwen. Een schadeverwekkend feit dat zich ná de inwerkingtreding van de wet voordoet, kan wel voorkomen in een reeds bestaande contractuele verhouding (vóór inwerkingtreding boek 6). Indien er dan geen afspraken zijn gemaakt m.b.t. de samenloop of aansprakelijkheid van de hulppersonen, zal het moeilijker zijn om eventuele buitencontractuele aansprakelijkheid af te wenden. Laat je bijstaan voor advies op maat.
Stephanie Carels, bedrijfsjuriste Sanders Accounting & Consulting
