Ondernemers & Co: Belexa Advocaten - Verjaring in het strafrecht

Alvorens de wijzigingen te bespreken, is het nuttig om eerst eens kort stil te staan bij de regels die golden onder het oude regime. Niet eenvoudig want het oude systeem was vrij complex (wat tegelijk ook de reden was voor het invoeren van de nieuwe regels). 

Onder de oude regels kende de verjaringstermijn een aanvang op het ogenblik waarop het misdrijf werd gepleegd. Deze termijn kon dan geschorst en/of gestuit worden door bepaalde onderzoeks- of proceshandelingen. De schorsing hield in dat de termijn even werd gepauzeerd terwijl de stuiting impliceerde dat de oorspronkelijke termijn opnieuw begon te lopen. Zowel het Openbaar Ministerie als beklaagden gingen creatief om met het geheel van deze regels, wat dan weer aanleiding gaf tot discussies die op zichzelf een bron van vertraging vormden. Dit laatste is niet onbelangrijk want de verjaringstermijn in strafzaken bleef (in tegenstelling tot burgerlijke zaken) ook lopen eens de zaak aanhangig werd gemaakt bij de vonnisrechter. Het was m.a.w. mogelijk dat er in een zaak binnen de verjaringstermijn werd gedagvaard, doch dat deze door een lang procedureverloop alsnog verjaarde. 

Wat wijzigde er nu? 

Vooreerst werd het principe van de stuiting afgeschaft waardoor de maximale duur van de verjaringstermijn komt vast te liggen. Ter compensatie van deze afgeschafte stuiting, werden de termijnen (die nog steeds starten te lopen vanaf het ogenblik waarop het misdrijf werd gepleegd) evenwel aanzienlijk verlengd: 

• 30 jaar voor een misdaad strafbaar met een levenslange gevangenisstraf; 
• 20 jaar voor een misdaad strafbaar met een gevangenisstraf van 20 tot 30 jaar; 
• 15 jaar voor een misdaad strafbaar met een gevangenisstraf van 5 tot 20 jaar; 
• 10 jaar voor een wanbedrijf; 
• 1 jaar voor een overtreding. 

Vervolgens voorzien de nieuwe regels dat de verjaringstermijn definitief wordt geschorst vanaf het ogenblik waarop de zaak bij de vonnisrechter aanhangig wordt gemaakt. Vanaf dat ogenblik kan de zaak dus in principe niet meer verjaren en wordt het zinloos om nog bewust vertragingsmanoeuvres aan te wenden in de hoop dat de strafvordering tijdens de procedure voor de vonnisrechter alsnog zou verjaren. 

Om nu evenwel te vermijden dat beklaagden zouden worden geconfronteerd met ‘onredelijk lange procedures’ door het invoeren van bovenstaande regels, werden op dit vlak dan weer strengere regels ingevoerd op het vlak van het respecteren van de redelijke termijn waarbinnen een beklaagde dient te worden berecht. Zo zal de strafvordering alsnog kunnen komen te vervallen indien voormelde redelijke termijn werd overschreden terwijl dit vroeger leidde tot een eenvoudige schuldigverklaring of een lagere straf dan het minimum. De gevolgen van een dergelijk verval van de strafvordering zijn te vergelijken met een strafvordering die is komen te verjaren. Indien men zich dan ook zou afvragen wat dan het verschil is tussen de oude en de nieuwe regeling, dan zou ik vooral onthouden dat men niet meer ‘automatisch’ zal kunnen besluiten tot een verjaring van de strafvordering op grond van een (weliswaar complexe) berekening ongeacht eventuele vertragingsmanoeuvres, doch dat er rekening moet worden gehouden met de concrete omstandigheden die ertoe hebben geleid dat de procedure zo lang heeft geduurd of beter wie of wat is de oorzaak van een onredelijk lange procedure? 

De nieuwe regels zijn van toepassing op alle lopende strafvorderingen die op 28 april 2024 nog niet volgens de oude wet zijn verjaard. Om dit te kunnen bepalen zullen we dus nog even de complexere ‘oude’ regels moeten toepassen. 

Stéphanie Van Den Broeke, Belexa