Wanneer één van uw afstammelingen overlijdt en u als ouder van uw kind erft, zult u erfbelasting moeten betalen, eventueel zelfs op de goederen die u zelf schonk. Om aan deze onbillijkheid tegemoet te komen, bestaat er een bepaling in de Vlaamse Codex Fiscaliteit die deze “terugkeer” onbelast laat gebeuren. De voorwaarden zijn echter streng.
Wettelijke terugkeer
Het Burgerlijk Wetboek voorziet in een wettelijke terugkeer van geschonken goederen aan een begiftigde die zonder afstammelingen en afwijkend testament is overleden. De terugkeer heeft tot gevolg dat verwanten in de opgaande lijn (ouders, grootouders, …) de goederen zullen erven die door hen werden geschonken aan hun afstammelingen die zelf overleden zijn zonder afstammelingen voor zover de goederen nog in natura aanwezig zijn in de nalatenschap. Werden ze verkocht, dan geldt de wettelijke terugkeer op de prijs, indien die nog niet vermengd is met het eigen vermogen van de begiftigde.
De wettelijke terugkeer gebeurt zonder erfbelasting als alle voorwaarden vervuld zijn.
Conventionele terugkeer
Naast de wettelijke terugkeer bestaat ook de conventionele terugkeer. Hierbij is de terugkeer van de geschonken goederen bij vóóroverlijden van de begiftigde als last van de schenking bedongen door de schenker.
In tegenstelling tot de wettelijke terugkeer is het hierbij mogelijk om de toepassingsgevallen sterk te verruimen. Zo heeft de conventionele terugkeer tot gevolg dat zij zal plaatsvinden, ongeacht of de begiftigde een testament heeft opgemaakt of kinderen heeft, tenminste als dit in het beding zo werd verwoord.
De niet-optionele conventionele terugkeer zal, aangezien ze werkt als een ontbindende voorwaarde, steeds belastingvrij gebeuren. De geschonken goederen keren immers bij het overlijden van de begiftigde terug naar het vermogen van de schenker en worden geacht niet tot de nalatenschap te behoren.
Maar meestal wordt een beding van conventionele terugkeer optioneel bedongen. De schenker heeft dan het recht om, in functie van de omstandigheden, de geschonken goederen bij vóóroverlijden van de begiftigde al dan niet te laten terugkeren.
Nauwkeurige redactie
Het is van belang dat een beding van conventionele terugkeer op nauwkeurige wijze wordt opgenomen in de schenkingsakte of in de onderhandse bewijsdocumenten bij een bankgift.
Juridisch-technisch komt een conventioneel beding van terugkeer (zowel optioneel als niet-optioneel) neer op een ontbindende voorwaarde van de schenking. Dit heeft tot gevolg dat wanneer de begiftigde overlijdt vóór de schenker, de schenking wordt ontbonden. De geschonken goederen moeten dan terugkeren naar de schenker.
Sinds 1 januari 2023 is het nieuwe verbintenissenrecht in werking getreden en heeft de ontbindende voorwaarde anders dan voorheen terugwerkende kracht. Dit betekent dat de ontbinding slechts voor de toekomst zal werken, namelijk vanaf het overlijden van de begiftigde, of ingeval van een optioneel beding van terugkeer, vanaf het uitoefenen van de optie door de schenker. Ingeval van een optioneel beding van terugkeer zullen de geschonken goederen toch worden geacht een tijdje tot het vermogen van de erflater te behoren, met alle fiscale gevolgen van dien.
De optionele conventionele terugkeer daarentegen geeft door het gewijzigde standpunt van de Vlaamse Belastingdienst eventueel wel aanleiding tot erfbelasting (standpunt nummer 16030, laatst gewijzigd d.d. 22 mei 2023). De Vlaamse Belastingdienst stelt daarover dat voor opengevallen nalatenschappen vanaf 1 januari 2023 de goederen die ingevolge een optioneel beding van terugkeer terugkeren naar het vermogen van de schenker wel degelijk deel uitmaken van de nalatenschap (i.e. tussen het overlijden en het uitoefenen van de optie) en dus aan erfbelasting zullen onderworpen zijn.
Het is aan te raden dat als last van de schenking wordt bepaald dat de schenking, naar keuze van de schenker, kan worden ontbonden bij vóóroverlijden van de begiftigde. Het is daarbij van belang om te voorzien dat de ontbinding uitdrukkelijk met terugwerkende kracht zal gebeuren. Op die manier vermijdt men dat de terugkeer toch nog aanleiding geeft tot erfbelasting.
Mark Delboo
