Het wordt in heel wat landen met een beter budgettair track record zoals Nederland al toegepast.
De federale beleidsverklaring voorziet in een bijkomende inspanning om haar tekort niet te doen oplopen. Er kunnen echter vragen gesteld worden bij het structureel karakter van enkele maatregelen. Een eerste beoordeling van de samenstelling van de inspanningen duidt ook op redelijk wat extra inkomsten. Deze begrotingsoefening illustreert ook de nood aan een versterking van ons begrotingskader. Een uitgavennorm op alle beleidsniveaus is daarbij wenselijk.
De rode draad door het akkoord lijkt dat alle partijen een beetje van hun verhoopte trofeeën bekwamen en dat kiezers geen moeilijke maatregelen te verduren kregen op een jaar voor de verkiezingen. Toch zou het federale tekort met 1,2 miljard verminderen.
Zoals afgesproken in het regeerakkoord werd die inspanning opgesplitst volgens de gekende formule: 1/3e nieuwe inkomsten, 1/3e uitgavenverminderingen en 1/3e diversen. Het zou gaan om 385 miljoen euro extra belastingen, 406 miljoen euro uitgavenverminderingen en 409 miljoen diversen.
Nieuwe inkomsten
De nieuwe inkomsten bevatten maatregelen als een verhoogde bankentaks, een aangescherpte kaaimantaks en klassiekers zoals - opnieuw - extra accijnzen op tabak of een verdere beperking van de professionele diesel. Daarmee wou de regering zo ver mogelijk verwijderd blijven van de directe leefwereld van de kiezers. Maar dat is slechts schijn. Op het einde van de rit worden belastingen immers doorgerekend.
Opvallend is wel dat hier opnieuw rekening gehouden wordt met 71 miljoen euro extra opbrengsten uit gerichte fiscale controles en een betere compliance. Dat komt wellicht bovenop het reeds voorziene miljard aan opbrengsten uit sociale en fiscale fraudebestrijding in 2024. De tijd dat ontvangsten uit fraudebestrijding conservatief pro memorie werden vermeld in de begrotingsdocumenten is duidelijk verleden tijd. Tegenwoordig wordt de aanwerving van bijkomende fiscale en sociale controleurs automatisch vertaald in een netto meeropbrengst voor de overheid. Hoever kan men daarin gaan? Bonafide ondernemingen vrezen alleszins dat dergelijke budgettaire targets ook formalistische controles uitlokken, wat de rechtsonzekerheid voedt.
Ook de rubriek diversen levert de federale overheid extra inkomsten op. De regering rekent hier eerder op meevallers. Met name een eenmalig extra Belfius-dividend van 220 miljoen en 189 miljoen hogere inkomsten uit de vennootschapsbelasting van Euroclear. Reden: een hoger financieel resultaat door bevroren tegoeden van gesanctioneerde Russen. De daartegenover staande uitgaven voor Oekraïne waren blijkbaar al in de raming van het monitoringcomité vervat. Vaststelling blijft echter dat deze ontvangsten een eenmalig karakter hebben. Ze verbeteren met andere woorden het nominale, maar niet het structurele saldo van de federale overheid.
Besparingen
Het luik besparingen of minderuitgaven dekt de verwachte lading nog minder. De aangekondigde besparingen worden hoogstens in de loop van het volgende jaar uitgevoerd, op een manier die vandaag in belangrijke nog niet gekend is. Voorts merken we in deze rubriek ook wat verdoken inkomsten op.
De regering rekent hier vooral op een eenmalige extra onderbenutting van de betalingskredieten. Dat zijn kredieten die weliswaar ingeschreven staan in de begroting, maar waarvan vandaag verwacht kan worden dat ze toch niet volledig uitgegeven zullen worden. Bijvoorbeeld omdat werken vertraging oplopen. De begroting van elke overheid kent een graad van onderbenutting. Het monitoringcomité ging zo al uit van een onderbenutting van 1,4 miljard voor volgend jaar. Het leek haar een realistische schatting. De regering heeft dat oordeel nu verder opgerokken. Ze besliste tijdens de begrotingsopmaak om 150 miljoen euro extra toe te voegen aan de onderbenutting. Vanuit de overweging dat in een verkiezingsjaar minder nieuw beleid wordt gevoerd.
Er wordt bovendien gerekend op 100 miljoen extra minderuitgaven in de ziekteverzekering. Het komt er wat op neer dat de regering beleid aankondigt, maar tegelijkertijd ook aankondigt extra op de rem te zullen staan om dat aangekondigde beleid ook effectief uit te voeren. Waar men op de rem zal staan is vandaag niet geweten. De regering zal de evolutie van deze onderbenutting wellicht verder opvolgen en desgevallend ingrijpen. In welke mate dat in een verkiezingsjaar of in een periode van lopende zaken effectief zal gebeuren is de vraag.
Extra verdoken inkomsten
Bij de uitgavenverminderingen vinden we paradoxaal genoeg ook enkele extra verdoken inkomsten. Bij de uitbreiding van het stelsel van de flexijobs naar 12 bijkomende sectoren rekent men immers ook op een verhoogde werkgeversbijdrage van 3 procentpunt. Het verwachte rendement van deze maatregel voor de schatkist wordt ingeschat op 71 miljoen euro. De facto extra inkomsten. Ook de aanscherping van de activeringsbijdrage - een bijdrage die ondernemingen verschuldigd zijn indien ze oudere werknemers al dan niet met een verminderd loon vrijstellen van prestaties – zou de federale overheid 40 miljoen euro extra moeten opleveren.
Een grondige evaluatie van de federale begroting is slechts mogelijk na indiening van de begrotingsdocumenten, wellicht in november. Op basis van de voorliggende gegevens stellen we ons wel de vraag naar de structurele verbetering van het begrotingssaldo. Nogal wat maatregelen lijken immers eerder eenmalig van aard (grotere onderbenutting, extra dividend, …. In de mate die de volgende jaren geheel of gedeeltelijk wegvallen impliceert dit dan een verhoging van de benodigde begrotingsinspanning.
Uitgavennorm
Daarnaast werd ook duidelijk dat de toepassing van een verdelingsinspanning over verschillende bestedings- of ontvangstencategorieën staat of valt bij een niet voor interpretatie vatbare definitie van deze begrippen. Zonder dat wordt de deur wagenwijd opengezet voor ontwijkingen.
Voka verdedigt de toepassing van een goed uitgewerkte uitgavennorm als budgettair kompas, die ons op de middellange termijn brengt tot het beoogde begrotingsobjectief. Het is een begrotingsanker dat ook de Europese Unie voorstaat. Het wordt in heel wat landen met een beter budgettair track record zoals Nederland al toegepast.
In het Vlaams Parlement hebben partijen over grenzen van meerderheid en oppositie elkaar daarover recent gevonden in een ingediende resolutie. Het verdient aanbeveling dat een gelijkaardig initiatief ter versterking van het begrotingskader ook zijn verlengstuk krijgt op het federale niveau.
