De zomer was weliswaar nat maar het eerste halfjaar was zeker heet: met het stikstofdossier en een dreigende vergunningenstop, stijgende loon- en energieprijzen, geruzie in de Wetstraat en op het Martelarenplein, en ga zo maar door. Rudy Provoost, die eind vorig jaar aantrad als Voka-voorzitter, had van meet af aan de handen vol. Samen met het kennis- en lobbycentrum van Voka en met de steun van tal van ondernemers en experten bracht hij de behoeften en prioriteiten van ondernemers in kaart en ging resoluut de dialoog aan met politici en belanghebbenden. Dat betekende hier en daar inspelen op de waan van de dag, maar vooral een draaiboek schrijven waarmee politici aan de slag kunnen gaan na de verkiezingen in 2024. Dat is broodnodig, want, zo zegt de voorzitter: “Meer dan ooit moeten we nu ondernemen om morgen economische en maatschappelijke waarde te blijven creëren.” Een gesprek.
Rudy, je bent sinds eind vorig jaar voorzitter van Voka. Wat blijft je bij van de afgelopen maanden?
“Het is een uitermate intense en boeiende periode geweest. Ik ben echt onder de indruk van de slagkracht van onze ondernemingen in Vlaanderen. Ik heb veel bedrijven bezocht en ondernemers ontmoet. Gaande van familieondernemingen tot start-ups en internationale bedrijven. Ik ben ook onder de indruk van de interne werking van Voka. De Voka Kamers zijn voortdurend in beweging. Ze zorgen voor grassroots lobbying, netwerking, en een uniek pallet van opleidingstrajecten en begeleidingsprogramma’s voor ondernemers. In Brussel hebben we ook hard gewerkt: we hebben ons Bestuurscomité vernieuwd, een verkiezingsmemorandum opgesteld, een Bestuurscongres georganiseerd waar de doorbraakvoorstellen uit ons verkiezingsmemorandum werden besproken, enzovoort.”
Je hebt een internationale carrière achter de rug in het bedrijfsleven. Hoe kijk je met die ervaring naar Vlaanderen?
“In de afgelopen maanden heb ik Vlaanderen zowel in de breedte als in de diepte beter leren kennen. Vlaanderen is ongelooflijk veelzijdig en toonaangevend in vele dimensies van het ondernemerschap. Het is vooral indrukwekkend met hoeveel passie en fierheid onze ondernemers in het leven staan. Ze hebben een burning desire om het beste van zichzelf te geven en zowel economisch als maatschappelijk hun verantwoordelijkheid op te nemen. Dat is waar echt ondernemerschap om draait.”
Wat vragen bedrijfsleiders jou om aan te kaarten in de politieke bestuurskamers?
“Ik heb vele vragen gehoord. Ondernemers voelen zich op heel wat vlakken in de steek gelaten en vragen dat de politiek hen tegemoet komt om daar iets aan te veranderen. Talent vinden, aantrekken en behouden is overal een issue. Ook de toegenomen loonhandicap en de negatieve gevolgen qua competitiviteit vormen een bron van grote bezorgdheid. De industriële bedrijven hebben het moeilijk. Na de loonkostenstijging en de toename van de energieprijzen is er nu ook de slabakkende vraag. Al is elk bedrijf en elke sector anders. We moeten opletten met gemiddelden, die verbergen de extremen. En door de stikstofproblematiek is sinds een paar weken ook de vrees voor een vergunningenstop in Vlaanderen terug toegenomen.”
“Wat ondernemers erg stoort, is de besluiteloosheid van de politiek. Hoe lang sleept het stikstofdossier nu al aan? Er wordt veel gepraat, maar te weinig en inadequaat beslist. Nochtans zijn de beloftes duidelijk, ze staan opgesomd in de regeerakkoorden.”
Wat ondernemers erg stoort is de besluiteloosheid van de politiek
Rudy Provoost, voorzitter Voka
De weg naar duurzaamheid
Europa heeft de duidelijke doelstelling geformuleerd om tegen 2050 koolstofneutraal te zijn in alles wat we doen. Kan dat lukken?
“Ik denk dat we op de juiste weg zijn. De lat ligt heel erg hoog, zeker voor een klein land als België. Onze bandbreedte is beperkt en dat heeft te maken met de densiteit. Alles ligt in Vlaanderen op een zakdoek: industrie, landbouw, natuur, bewoning, verkeer.”
“Er zijn meerdere paden die naar hetzelfde doel kunnen leiden. We zijn die paden nu aan het verkennen en bewandelen. Het mag geen taboe zijn om af en toe af te stappen van wat niet werkt en uiteindelijk een ander pad uit te tekenen. Het doel is het voornaamste, de weg ernaartoe is soms aan verandering onderhevig.”
“Voka zet al vele jaren bakens uit richting duurzaam ondernemerschap. Het Voka Charter Duurzaam Ondernemen is al jarenlang een referentie in Vlaanderen. Je mag duurzaamheid zeker niet verengen tot koolstofneutraliteit, het is veel breder dan dat. Energie is een belangrijke factor, maar ook mobiliteit en logistiek en alles wat te maken heeft met infrastructuur en ruimtelijke ordening. Daar is nog veel werk aan de winkel om rechtszekerheid en snelheid van uitvoering te krijgen. Al ben ik optimistisch gestemd. Er gebeurt heel wat op het terrein, bij de ondernemingen zelf. We moeten doorgaan en niet teveel achteromkijken. Voorwaarts is de weg.”
Doorbraken
De regeringen zijn nog enkele maanden aan de slag. Verwacht je nog veel realisaties?
“Veel van wat in de regeerakkoorden staat is nog niet uitgevoerd. Al ben ik realistisch en denk ik niet dat we nog grote doorbraken mogen verwachten gezien de psychodynamiek die de naderende verkiezingen met zich meebrengen. Ik zie loopgraven, ik zie open oorlogen. Dat is de politieke realiteit van vandaag.”
“Met Voka zullen we altijd blijven hameren op wat juist en nodig is. In de gesprekken over de afgesprongen fiscale hervorming is onze positie altijd geweest: zorgt deze hervorming voor een betere concurrentiepositie? Stelt deze hervorming bedrijven beter in staat om talent ten volle te valoriseren? Versterken de voorstellen ons innovatievermogen door onderzoek en ontwikkeling te stimuleren? Wat uiteindelijk op tafel lag, had eenvoudigweg te weinig om het lijf. Dan liever geen akkoord.”
Hoe kan Voka wegen op de regeerakkoorden van de volgende federale en Vlaamse regeringen? Wordt dat nu al voorbereid?
“Ja, we zijn daar heel intens mee bezig. Honderden mensen binnen de Voka-alliantie, medewerkers en ondernemers, zijn betrokken bij het opstellen van onze verkiezingsmemoranda. Uit dat proces komen duidelijk de thema’s naar voren die volgens ons absoluut mission critical zijn voor de volgende regeringen.”
“Die kernthema’s zijn gedeelde en gezonde groei als bron van maatschappelijke en economische waardecreatie, talent & arbeidsmarkt, duurzaamheid in de brede zin van het woord en innoveren & ondernemen in al zijn aspecten.”
“Voor elk van die thema’s doen we doorbraakvoorstellen en het eindresultaat is een draaiboek waar toekomstige regeringen mee aan de slag moeten om een krachtig beleid uit te stippelen en uit te voeren. Die doorbraakvoorstellen zullen we in de komende weken en maanden naar buiten brengen zodat we gaandeweg de politieke partijen en het brede publiek kunnen inspireren met het oog op de verkiezingen.”
Politieke contacten
Heb je nu al contact met de politieke partijen?
“Ja, we zien alle partijen. We horen van hen ook wat ze meer en minder belangrijk vinden. Daar zijn we trouwens al maanden mee bezig. Ik heb sinds de aanvang van mijn mandaat in november vorig jaar zowat alle ministers en partijvoorzitters persoonlijk ontmoet. Vaak bleek de luisterbereidheid en het wederzijds begrip groot maar soms zaten we niet op dezelfde golflengte of was er terughoudendheid. Ik geloof heel sterk in de kracht van dialoog en elk gesprek biedt een kans om zaadjes te planten, die op termijn kunnen ontkiemen. De politieke contacten beperken zich trouwens niet tot Brussel, maar gebeuren ook via de Voka Kamers en tijdens de vele Voka zomerstages voor politici.”
“Ik vergelijk het proces wel eens met acupunctuur. Het gaat om de kunst de naalden te planten daar waar de energiepunten zich bevinden. Soms gebruik je daarvoor fijne naaldjes en soms is een stevige prik nodig. In alle geval willen we consistent zijn in de boodschappen die we brengen naar de politieke wereld: meer dan ooit moeten we nu ondernemen om morgen economische en maatschappelijke waarde te blijven creëren.”
Ik vergelijk het proces soms met acupunctuur. Je moet de naalden planten daar waar de energiepunten zich bevinden.
Rudy Provoost, voorzitter Voka
Merk je bij politici een ondernemersspirit?
“Ik heb bij de meeste politici het gevoel dat ze hun taak met hart en ziel vervullen. Dat vond ik een aangename verrassing. Ik heb tegelijk ook moeten vaststellen dat politici zelf zeggen dat ze zich soms gegijzeld voelen door hun eigen partij of door hun partijvoorzitter.”
“Ik zou graag bij politici meer ondernemerschap zien. Ondernemerschap betekent immers slagkracht tonen en de daad bij het woord voegen, de lat hoog leggen en er boven uit stijgen, problemen aanpakken in plaats van ze voor zich uit te schuiven. Ik mis de sense of urgency van de rasondernemer. Vlaanderen is op te veel vlakken een subtopper en middenmoter in Europa. Onze overheidsfinanciën staan onder druk, ons bestuursmodel is inefficiënt, de wereld rondom ons verandert razendsnel, en de uitdaging om onze welvaart en welzijn te handhaven wordt steeds groter. Die brutale realiteit vereist een politieke mentaliteit van hetzelfde kaliber als de entrepreneurial spirit in een topbedrij
Onderwijs
In het onderwijs lukt dat streven naar beter voorlopig niet. We kabbelen alleen maar verder achteruit. Is dat een fataliteit?
“Het zou niet eerlijk zijn om die achteruitgang alleen maar in de schoenen van enkele politici te schuiven. Ik mis toch te vaak de drive bij leerlingen, ouders, leerkrachten, koepels om te willen excelleren. Voor mij is het duidelijk: we moeten scholen zien als sociale ondernemingen en hen alle hefbomen in handen geven om te kunnen uitblinken.”
“Met Voka nemen we onze verantwoordelijkheid. We helpen leerlingen om hun ambities uit te spreken en hun talenten en interesses scherper te stellen. Dat doen we in de Voka Talentcenters die geleidelijk aan in Vlaanderen worden opgericht. We inspireren de 12- tot 14-jarigen in hun studiekeuze. Door deze proactieve aanpak kunnen we vermijden dat leerlingen in een watervalsysteem terecht komen, om dan helemaal op het einde kopje onder te gaan.”
“Ik hoop ook dat de volgende minister verantwoordelijk voor Onderwijs, ook de bevoegdheid voor het beleidsdomein Werk zal krijgen. Die combinatie is essentieel om talent- en arbeidsmarktontwikkeling naadloos op mekaar te laten aansluiten. Een beter onderwijs vereist vooral een multidimensionale beleidsaanpak. Daarbij moet zonder meer met de koepels in gesprek worden gegaan om de toekomst van het onderwijs op een integrale manier te vrijwaren.”
“Een excellent onderwijs en een cultuur van levenslang leren zijn levensnoodzakelijk voor de Vlaamse economie en samenleving. De differentiërende factor is de kwaliteit van onze mensen, hun skills en hun competenties. Onze ondernemingen willen mee deel uitmaken van de oplossing. We hebben tal van ideeën rond kinderopvang, levenslang leren, duaal leren. Het beleidskader is vandaag te strikt. We moeten elk potentieel talent bereiken, ontwikkelen en inzetten. Enkel dan kan gedeelde en gezonde groei een realiteit worde
Maatschappelijke verantwoordelijkheid bedrijven
Wordt de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven in de toekomst breder?
Met Voka pleiten we daar zeker voor. De samenleving verwacht dat ook van ons. Ondernemerschap is contextgebonden en evolueert dus mee met de tijdsgeest. Mijn kinderen – dertigers – kijken anders naar het leven dan ikzelf op die leeftijd. Zij leggen meer de nadruk op purpose; ze maken andere afwegingen tussen loopbaan en levenskwaliteit. Met die veranderende balans moeten ondernemingen rekening houden. Ik zie dat ondernemingen, die aan strategische HR-planning doen, dat goed begrijpen en op die manier hun onderscheidend vermogen in de verf zetten. Loopbanen worden meer en meer maatwerk. Daarbij is flexibiliteit essentieel, zowel aan de kant van de werkgevers als aan de kant van de medewerkers.”
De langdurige afwezigheden op het werk wegens burn-outs blijven wel oplopen.
“Langdurige afwezigheden op het werk vormen een maatschappelijke realiteit die niet alleen te maken heeft met stress op het werk. Weliswaar moeten ondernemingen dat probleem onder ogen zien en ter harte nemen. In heel wat bedrijven wordt daar ook werk van gemaakt, en met de betrokkenen naar een oplossing gezocht. Dit leeft ook sterk bij de Voka kamers die actief betrokken zijn bij diverse initiatieven inzake preventie en re-integratie. Ik wil benadrukken dat er geen generieke oplossingen zijn om burn-outs aan te pakken. De problemen in pakweg de zorgsector vragen andere oplossingen dan wat industriële bedrijven meemaken.”
“Er is ook een prangende verantwoordelijkheid aan de kant van de overheid en de desbetreffende instanties. We laten nog te veel mensen aan de kant staan: we hebben in Vlaanderen nog honderdduizenden werklozen en inactieven en ik verwacht veel meer van de VDAB in dat verband”
Gaat Voka ook naar het brede publiek communiceren over wat ondernemingen nodig hebben?
“Ja, en dat doen we nu ook al. De Voka Open Bedrijvendag in oktober is een goed voorbeeld van brede communicatie. Onze nieuwe campagne ‘Goede Zaken’ die we eind augustus gelanceerd hebben, sluit daarbij aan. We sporen ondernemingen aan om de ‘goede zaken’ die ze doen ook te delen met het grote publiek. ‘Goede zaken’ gaat immers niet alleen om geld verdienen, maar ook om de maatschappelijke bijdrage van bedrijven, en kansen bieden aan mensen om hun talenten te ontwikkelen en voldoening te vinden in hun werk. We moeten af van de valse tegenstellingen tussen werkgevers en werknemers, tussen ondernemers en burgers. Welvaart en welzijn gaan hand in hand. Trouwens, ook werknemers kunnen zich in hun job gedragen als ondernemers. Wat betekent ‘iets ondernemen’ anders dan initiatief nemen en de mogelijkheden die het leven je biedt met beide handen vast te grijpen?”
Ben je nog Voka-voorzitter wanneer de nieuwe federale regering de eed aflegt?
“Normaal loopt mijn voorzitterschap af in november 2025. Ik reken er dus ten stelligste op dat na de verkiezingen in juni 2024 de politici hun werk zullen doen en tijdens mijn mandaat als Voka-voorzitter tot een regeerakkoord en nieuwe regering zullen komen. Daar niet in slagen zou catastrofaal zijn. Time is of the essence. Er staat gewoon te veel op het spel.”
