Vlaams regeerakkoord: hoe evalueren we de passages over talent?

In het nieuws: ruim een half miljard minder naar het bevoegdheidsdomein Werk. Toegegeven, dat is slikken. Want dat talent vinden en aan boord houden één van de grote uitdagingen voor ondernemend Vlaanderen is, komt al jaren uit elk gesprek en elke bevraging dat Voka met werkgevers voert. 

Toch bevat het regeerakkoord bemoedigende signalen om meer mensen te activeren richting 80% al rekent het op stevige federale hervormingen die het werken echt lonender moet maken. In een snel veranderende wereld wordt een talentoffensief daarin cruciaal maar net hier mist het regeerakkoord ambitie en visie. 

Gelukkig ligt er wel een unieke kans voor het grijpen om de match tussen werk en school te verbeteren. Inzake welzijn is een echte diepgaande hervorming uitgebleven. 

Werk

Positieve punten

• Een versterking van een aanklampend activeringsbeleid dat vanaf dag 1 van de werkloosheid kan inzetten op het aanleren van Nederlands of een knelpuntberoep. Daarbij beperkt het activeringsbeleid zich niet tot werklozen maar wordt de beleidslijn verder versterkt richting niet beroepsactieven en in het bijzonder langdurig zieken met een ambitieus samenwerkingsakkoord met RIZIV richting 20.000 trajecten per jaar tegen 2029.
• Meer interregionale mobiliteit, al zal dit afhangen van de daadwerkelijke invulling van het samenwerkingsakkoord. 
• In het activeren worden de lokale partnerschappen verankerd met een rol voor de lokale besturen via een proeftuin en als tenderpartner. Hierdoor wordt accountability en resultaatsgerichtheid gewaarborgd. 
• De resultaatsgerichtheid beperkt zich niet tot lokale besturen maar wordt een globaal principe in de hervorming van de VDAB dat performanter en efficiënter dient te worden. Terecht wordt geopteerd voor een afslanking van managementstructuren al rijst de vraag in welke mate de vooropgestelde besparing de VDAB echt dwingt tot haar kerntaken. De opgesomde kerntaken blijven immers ruim op terreinen waar vandaag ook private partners in actief zijn zoals bemiddeling. De intrede van onafhankelijke bestuurders kan alleszins bijdragen tot het aanscherpen van het debat en het beleid binnen de raad van bestuur over keuzes, kerntaken, efficiëntie en output van de organisatie en dit binnen een meerjarige beheersovereenkomst.
• De huidige werkwijze van zelfregulering en sensibilisering door de sectoren wordt verdergezet in het streven naar een inclusievere arbeidsmarkt en aanpak van discriminatie. 
• Tot slot is de vraag naar een asymmetrisch beleid op vlak van bv. passende betrekking en vrijstelling beschikbaarheid terecht maar een echte bevoegdheidsverdeling dringt zich op. 

Aandachtspunten

• De jobbonus verdwijnt en middelen zullen worden geheroriënteerd in de mate dat de federale regering met de geplande fiscale hervorming werken meer zal doen lonen. Ook de doelgroepkortingen kennen een versneld uitdoofbeleid. Het is begrijpelijk dat in tijden van krapte het niet langer wenselijk is te investeren in de vraag naar arbeid toch kan dit een aanzienlijke impact hebben in de (maak)industrie met een ouder personeelsbestand. De vraag rijst hoe deze middelen zullen worden herbesteed en wat er in de plaats komt dat ondernemingen zuurstof geeft. De arbeidsmarkt wordt diverser, de arbeidsreserve kent diverse problematieken die onderliggend allen vragen om een investering in competenties en kwalificaties. Voka pleit voor een aanzienlijk en structureel opleidingsoffensief voor zowel de arbeidsreserve als voor de zittende werknemers, niet slechts in woorden maar ook in daden dus in centen. Productiviteitsgroei komt nu eenmaal niet vanzelf. De verankering van het gemeenschappelijk initiatiefrecht is een goede zaak maar mag het wat meer zijn? 
• Op vlak van economische migratie is er de intentie te versnellen om het broodnodige internationaal talent binnen te halen. Deze versnelling gebeurt echter met de handrem op. Vlaanderen blijft hangen in concentrisch beleid en de voor Voka belangrijke versnellingen zoals fast lane voor erkende referentenbedrijven en de parallelle behandeling Vlaams én federaal van ingediende dossiers zijn nog te onderzoeken dan wel voorwerp van overleg. De lijst knelpuntberoepen zal worden aangepast maar of dit een forse uitbreiding zal inhouden zoals gevraagd door de sociale partners, is geen uitgemaakte zaak. 
• De forse uitbreiding van de sociale inspectie roept vragen op. Vooraleer de kaart te trekken van meer controle wordt er best werk gemaakt van meer administratieve eenvoud en duidelijkheid voor ondernemingen opdat fouten maken minder snel gebeurt. 

Onderwijs

Positieve punten

• De gezamenlijke aansturing van werk en onderwijs door 1 minister biedt een unieke kans op het wegwerken van de mismatch tussen de beiden. Terecht zet het regeerakkoord in op meer het verbinden van beide werelden in de vorm van meer duaal leren (al ontbreken concrete cijfers), aandacht voor de doorstroom en tewerkstellingskansen na het secundair, samenwerking met de ondernemingen en het het uitwerken van hybride carrières in het onderwijs. Het draagt bij tot een beter onderwijs. 
• Het is positief dat er wordt ingezet op het verbeteren van kwaliteit met enerzijds meer vertrouwen en autonomie voor de scholen, anderzijds een kwaliteitsbevorderende rol voor inspectie gericht op remediëring. 
• Ook positief is dat er gekozen wordt voor STEM in de minimumdoelen van het lager onderwijs. In het secundair onderwijs is de rationalisatie van te kleine studierichtingen op een te kleine schaal het vermelden waard. Het netoverschrijdend samenwerken kan hierin soelaas brengen. 
• Ook het toewerken naar een kwalificatie via andere leerwegen vanaf 16 jaar is een erkenning van de realiteit die we ten volle onderschrijven. 
• Uiteraard start alles met een goede oriëntering en het maken van de juiste beslissing op vlak van studiekeuze. Hiertoe zullen de Talentcenters worden verankerd die Voka uitbouwde. 

Aandachtspunten

• De terechte aandacht voor Nederlands (van kleuterklas tot secundair) wordt overschaduwd door het schrappen van de equivalentievoorwaarden in het hoger onderwijs bij Engelstalige opleidingen. Ook het beperken van de financiering van studenten buiten de EER tot 2% per instelling is een spijtige beslissing te midden van de war for talent die ook een internationale dimensie kent.
• Er wordt ingezet op een laagdrempelig overleg tussen scholen en bedrijven, dat is op zich een goeie zaak. Alleen is nog niet duidelijk of de RTC’s hiervoor de meest aangewezen partner zullen zijn. We willen vermijden dat er onnodig nog meer structuren worden gecreëerd. Dit moet in samenspraak met de Vlaamse stuurgroep RTC verder uitgewerkt en afgestemd worden.
• Er worden een aantal maatregelen geformuleerd om het lerarenberoep aantrekkelijker te maken, maar er is helaas geen sprake van een echt lerarenpact. Dit houdt het risico in dat er geen globale hervorming zal komen van het lerarenstatuut, wat wel broodnodig is.
• Er wordt melding gemaakt van extra werkingsmiddelen voor technisch en beroepsonderwijs, maar een echte hervorming van het financieringssysteem van het secundair onderwijs waarbij de dure (STEM-)opleidingen die toeleiden naar knelpuntberoepen, fundamenteel beter worden gefinancierd, vinden we niet terug.

Welzijn

Positieve punten

• De prioritaire uitbreiding van het aantal plaatsen in kinderopvang was een vraag van Voka en het genomen engagement richting 10.000 plaatsen kunnen we onderschrijven in het licht van de activeringsdoelstellingen. Het is een goede zaak dat hierbij ook ondernemingen een rol kunnen spelen en mee investeren in het uitbreiden van de capaciteit voor medewerkers. 
• Voka hamerde op meer ondernemerschap in zorg. Het regeerakkoord zet herhaaldelijk in op sociaal ondernemerschap  en level playing field waarbij de financiering wordt gekoppeld aan duidelijke doelstellingen en prioriteiten. Dit kan administratieve lasten drukken en vernieuwing brengen in de wijze waarop we zorg organiseren met meer nadruk op outcome dan op de hoe. 
• De inspanningen voor personen met een beperking zijn erg belangrijk. Het voorziene bedrag zou moeten volstaan om een ruim deel  - zo niet alles - van de wachtlijsten op lossen. 

Aandachtspunten

• De beste manier om uitgaven in de zorg onder controle te krijgen is inzetten op preventie. Op het vlak van preventie blijft het regeerakkoord beperkt: we missen een doelgerichte strategie en de nodige investering om de gezondheid van de Vlaming te versterken en de werkdruk in zorg te verlagen. 
• De vorige regering verdubbelde het budget kinderopvang zonder dat er netto  plaatsen bijkwamen. De focus dient prioritair naar het creëren van bijkomende plaatsen te gaan: ze zorgen niet enkel voor kwaliteitsvolle opvang, maar tevens voor een hogere werkzaamheidsgraad en inkomsten.  
• De Vlaamse overheid wil een cultuur van evaluatie en evidence-based beleid uitrollen. Gezien de grote budgettaire omvang van het domein welzijn (naast onderwijs, een kwart van de Vlaamse begroting) liggen hier tal van opportuniteiten op vlak van spending reviews zoals bv. In eerste lijn ouderenzorg, kinderopvang en groeipakket. 
• In het groeipakket wordt er terug aangeknoopt met een jaarlijkse indexering op het basisbedrag maar dit spreidt veel bijkomende middelen over de hele brede bevolking. Het was een betere keuze geweest om het basisbedrag te beperken in ruil voor gerichtere bestedingen in het oplossen van urgente noden in pakweg gehandicaptenzorg, jeugdzorg en armoede. 
• Niet onbelangrijk: het regeerakkoord heeft amper aandacht voor kwaliteit. Gezien de recente crisissen in ouderenzorg en kinderopvang is doorzetten op transparante kwaliteit in alle domeinen van zorg voor Voka essentieel. We pleiten voor een zorginspectie en handhaving die zorgondernemingen helpt in het verbeteren van de kwaliteit.