Om conflicten tussen partijen op te lossen, wordt vaak een beroep gedaan op traditionele gerechtelijke procedures. Er bestaan echter ook alternatieve (niet-gerechtelijke) vormen om geschillen te beslechten. Bij zogenaamde alternatieve geschillenbeslechting (AGB) – Alternative Dispute Resolution (ADR) in het Engels – komen methodes als bemiddeling, arbitrage en onderhandeling in beeld, die allemaal gericht zijn op het vinden van oplossingen zonder langdurige rechtszaken.
Deze alternatieve vormen van geschillenbeslechting zijn de voorbije jaren aan een stevige opmars bezig, omdat ze:
▶ komaf maken met zware en tijdrovende procedures
▶ minder kosten (en vooraf ook een beter beeld geven van te verwachten kosten)
▶ partijen meer controle geven over het proces en de uitkomst, waardoor ze actief betrokken zijn bij het vinden van een oplossing.
Enkele veelgebruikte vormen van AGB zijn:
▶ de minnelijke onderhandeling
▶ de verzoening
▶ de bemiddeling
▶ arbitrage
▶ collaboratieve onderhandelingen.
Bij een minnelijke onderhandeling gaan alle betrokken partijen via dialoog en compromis op zoek naar een oplossing die voor iedereen bevredigend is. In tegenstelling tot de bemiddeling of collaboratieve onderhandelingen is de minnelijke onderhandeling niet onderworpen aan regels of een specifiek kader. Zij vereist ook geen bijzondere opleiding van de partijen die erbij betrokken zijn.
De verzoening is een volledig vrijwillige procedure tussen partijen die in een geschil betrokken zijn en die besluiten een beroep te doen op een neutrale derde partij, de zogenaamde verzoener. Hij helpt hen het geschil in een vertrouwelijke sfeer op te lossen. Er kan daarbij ook een beroep gedaan worden op een derde die beschikt over een specifieke expertise in een bepaald domein.
Bij bemiddeling worden de betrokken partijen aangespoord om zelf een oplossing te vinden voor hun meningsverschillen, waarbij een bemiddelaar hen helpt. De bemiddelaar beslecht zelf het geschil niet. De partijen blijven de hoofdrolspelers in het bemiddelingsdebat en spelen daarbij een heel actieve rol.
Kiezen partijen voor arbitrage om een conflict te beslechten? Dan opteren ze niet voor een rechtbank van de rechterlijke orde, maar voor één of meerdere derde arbiters, gekozen en betaald door de partijen. Een eventuele uitspraak bindt de partijen en kan indien nodig het voorwerp uitmaken van gedwongen tenuitvoerlegging, zoals een vonnis.
Sinds 1 januari 2019 is het collaboratief recht wettelijk erkend in het Gerechtelijk Wetboek. Het gaat om een vrijwillige en vertrouwelijke procedure voor beslechting van geschillen door onderhandeling. Deze procedure verenigt de partijen die betrokken zijn in een conflict en hun respectievelijke advocaten (die specifiek opgeleid zijn voor deze procedure), die hen hierbij adviseren en bijstaan tot er een akkoord bereikt wordt.
Op 23 november 2023 organiseerde de FOD Economie, in samenwerking met de Federatie van Belgische Kamers van Koophandel, een informatievergadering over bemiddeling en ‘alternative dispute resolution’ (ADR).
