7 pistes om meer kansen te geven aan kmo's bij overheidsaanbestedingen

Hoofdstukken

Overheidsopdrachten vormen een cruciaal instrument voor economische groei en innovatie. Ze vertegenwoordigen ongeveer 15% van het bbp in België, wat neerkomt op miljarden euro's die, indien efficiënt ingezet, een sterke impuls kunnen geven aan de lokale economie en de betrokkenheid van kmo’s en groeibedrijven kunnen vergroten. Helaas tonen recente cijfers aan dat we dramatisch achterblijven op dit gebied.

Alarmerende cijfers

Uit de gegevens blijkt dat slechts 33% van de gegunde overheidsopdrachten in België naar kmo's gaat, waarmee we op de laatste plaats staan binnen de Europese Unie. Ter vergelijking: in buurland Nederland ligt dit percentage dubbel zo hoog (67%). Bovendien is er geen positieve evolutie zichtbaar. Ook bij de ingediende offertes scoren we slecht: zo zijn kmo’s maar betrokken bij 59% van de ingediende aanvragen.

Analyse van het probleem

De lage betrokkenheid van kmo's en groeibedrijven bij overheidsopdrachten kan worden toegeschreven aan verschillende factoren:

Hoge complexiteit en gebrek aan expertise: Overheidsopdrachten zijn vaak te complex en de overheid heeft onvoldoende kennis van de markt en nieuwe technologieën.
Ongunstige voorwaarden en criteria: Strenge financiële en operationele eisen, te grote percelen, en een sterke focus op de laagste prijs maken het moeilijk voor kmo's om mee te dingen.
Beperkte focus op innovatie: De regelgeving sluit vaak nieuwe technologieën uit en er wordt weinig gebruik gemaakt van innovatieve aanbestedingen. Vaak zijn de overheidsopdrachten niet technologieneutraal.
Aanzienlijke administratieve lasten: De bureaucratie rondom overheidsopdrachten is zwaar, vooral voor kleinere ondernemingen.
Beperkte transparantie: Er is onvoldoende duidelijkheid over wie deelneemt aan aanbestedingen en welke ondernemingen winnen, wat de toegankelijkheid en het vertrouwen in het systeem ondermijnt.

Oplossingen voor het beleid

Om de betrokkenheid van kmo's en groeibedrijven te vergroten, zijn er verschillende maatregelen die de overheid kan nemen. We doen 7 voorstellen:

Zorg voor meer kennis en expertise via de uitbouw van een centrale kenniscel en een jaarlijkse bij- en herscholing van overheidspersoneel.
Creëer meer transparantie binnen alle stadia van overheidsopdrachten. Gebruik vooraankondigingen, maak opdrachtdocumenten toegankelijker, en geef feedback op ingediende offertes.
Pas ongunstige en onredelijke voorwaarden aan en zorg voor meer flexibiliteit in de aanbestedingsprocedure. Maak meer gebruik van marktconsultaties. Stimuleer de opdeling van opdrachten in percelen en zorg voor een internationaal level playing field.
Zorg ervoor dat de overheid een voorbeeldige betaler wordt en verkort de betaaltermijnen. Werk standaard met voorschotten.
Zorg voor significante administratieve vereenvoudiging. Werk kmo-vriendelijke clausules uit, vermijd onnodig gebruik van normen, en implementeer het ‘only once’-principe op alle niveaus.
Maak oproepen meer technologie-neutraal, focus op waardecreatie, en zet meer in op innovatief aanbesteden.
Ontwikkel een geïntegreerd charter om op te volgen voor alle beleidsniveaus en maak een duidelijk stappenplan met ambitieuze streefwaardes qua kmo-betrokkenheid. We bevelen hier de Europese streefwaardes aan. Het kmo-aandeel qua winnende aanbestedingen dient naar 60% te evolueren (naar 80% wat betreft offertes).

Win-win voor iedereen

Het is duidelijk dat er dringend actie nodig is om het systeem van overheidsopdrachten te verbeteren. Door de juiste maatregelen te nemen, kan de overheid niet alleen de betrokkenheid van kmo's en groeibedrijven vergroten, maar ook de efficiëntie en kwaliteit van haar eigen dienstverlening verbeteren. Laten we deze kans grijpen om een win-win situatie te creëren voor alle betrokken partijen.