Wat is CSRD?
In het kader van de Europese Green Deal heeft de Europese Commissie de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) voorgesteld, die eind 2022 door het Europees Parlement werd aangenomen. Deze richtlijn vervangt de Non-Financial Reporting Directive (NFRD) uit 2014, die voornamelijk focuste op beursgenoteerde bedrijven en organisaties van publiek belang.
De CSRD verplicht bedrijven om gedetailleerd te rapporteren over hun impact op milieu, sociale verantwoordelijkheid en governance (ESG-criteria). Dit omvat onder andere CO₂-uitstoot, diversiteit en duurzame bedrijfsprocessen. Het doel is om de transparantie te vergroten en bedrijven aan te moedigen een duurzamer beleid te voeren.
De CSRD zal impact hebben op ongeveer 50.000 Europese bedrijven, een sterke uitbreiding van het toepassingsgebied van de NFRD die zo'n 11.000 bedrijven in scope had. Bovendien brengt de richtlijn heel wat nieuwigheden mee. Zo zijn er speciaal ontwikkelde rapporteringsstandaarden die bedrijven moeten volgen (de zogenaamde European Sustainability Reporting Standards of ESRS) en wordt het concept van “dubbele materialiteit” geïntroduceerd.
Dit houdt in dat bedrijven een dubbele oefening moeten doen: ze moeten nagaan welke impact hun bedrijf heeft op de omgeving en de samenleving en welke impact die omgeving en samenleving hebben op het bedrijf. Dit doen ze aan de hand van 10 thema’s die gedefinieerd staan in de ESRS en terug te brengen zijn tot 3 grote thema’s: environment, social en governance (oftewel ESG).
De thema’s waar een impact is en die dus materieel zijn, moeten aan de hand van kwalitatieve en kwantitatieve datapunten in kaart worden gebracht en daarover moeten bedrijven rapporteren. Belangrijk aandachtspunt is dat ze ook buiten de grenzen van hun eigen bedrijf moeten kijken en hun zogenaamde waardeketen in kaart moeten brengen. Dit zijn zowel activiteiten of processen eerder als later in het proces en omvatten dus zowel leveranciers als klanten of consumenten.
Toepassingsgebied
De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) reguleert de rapportageverplichtingen voor duurzaamheid van bedrijven binnen de EU. Deze richtlijn wordt gefaseerd ingevoerd:
- 2025: Rapportage over het boekjaar 2024 door ondernemingen die eerder onder de NFRD (Non-Financial Reporting Directive) vielen.
- 2026: Rapportage over het boekjaar 2025 door grote ondernemingen die voldoen aan twee van de volgende drie criteria: een balanstotaal van €25 miljoen, een netto-omzet van €50 miljoen, en/of 250 of meer werknemers.
- 2027: Beursgenoteerde kmo’s rapporteren over het boekjaar 2026. Uitstel tot het boekjaar 2028 is mogelijk, maar vereist een verklaring waarom de duurzaamheidsrapportage is uitgesteld.
- 2029: Ondernemingen van buiten de EU die in de laatste twee opeenvolgende jaren meer dan €150 miljoen netto-omzet in de EU hebben gegenereerd en die ofwel een grote of beursgenoteerde dochteronderneming in de EU hebben, of een EU-kantoor met een omzet van minimaal €40 miljoen in het voorgaande boekjaar, moeten rapporteren over het boekjaar 2028.
Niet-beursgenoteerde kmo’s, micro-ondernemingen en non-profitorganisaties zijn op dit moment niet verplicht om aan de CSRD te voldoen maar behoren wel vaak tot de waardeketen van grote bedrijven en zullen in dat aspect dus een effect voelen.
De Belgische wet omvat enkele specifieke aanpassingen:
- Een clausule die toestaat dat bepaalde gevoelige commerciële informatie niet wordt opgenomen in het rapport (zgn. "safe harbour"-clausule)
- Beschermingsmechanismen voor kmo's die bepalen dat grote bedrijven kmo's niet kunnen verplichten om meer info te bezorgen dan bepaald in de vrijwillige standaarden voor kmo's (VSME) - tenzij noodzakelijk - en dat zij geen assurance moeten leveren op hun aangeleverde info
- De eerste drie jaar zal de assurance voorbehouden zijn voor bedrijfsrevisoren. Daarna wordt dit verder opengesteld, aan de hand van een nog uit te werken kader.
- Kmo's die vrijwillig rapporteren, zijn niet verplicht hun assurance te laten uitvoeren door een erkende bedrijfsrevisor maar mogen dit ook laten doen door een aanbieder van assurancediensten
De CSRD voorziet in een vrijstellingsmechanisme, dat ook in de Belgische wetgeving is opgenomen. Heeft de moedervennootschap voor alle dochtervennootschappen van haar groep geconsolideerde duurzaamheidsinformatie openbaar gemaakt, dan zijn de dochtervennootschappen ervan vrijgesteld duurzaamheidsinformatie openbaar te maken.
Rapporteringsplichtige bedrijven zijn ook verplicht om informatie te publiceren over hun waardeketen. In dat geval kan informatie worden opgevraagd bij kmo’s die klant of leverancier zijn van de vennootschap in kwestie. De Belgische wetgeving heeft een beschermingsmechanisme ingebouwd dat bepaalt dat het opvragen van informatie bij kmo’s beperkt blijft tot de gegevens opgesomd in de specifieke Europese normen voor de vrijwillige duurzaamheidsrapporten van de kmo’s (VSME). Bovendien mogen kmo's niet gevraagd worden assurance van hun duurzaamheidsinformatie voor te kunnen leggen.
Standaarden
Als je als bedrijf onder de scope van de CSRD valt, moet je rapporteren aan de hand van de European Sustainability Reporting Standards (ESRS). Deze bevatten 12 standaarden: 2 algemene standaarden met rapporteringsvereisten en 10 thematische standaarden binnen de thema's milieu, sociaal en governance.
Elk bedrijf dat wil, mag vrijwillig rapporteren. Specifiek voor kmo's worden daarom standaarden op maat uitgewerkt: Voluntary Reporting Standard for SMEs (VSME). Deze werden eind december gefinaliseerd en kunnen door kmo's gebruikt worden om hun duurzaamheidsrapport vorm te geven.
Naast de algemene standaarden en de standaarden voor kmo's (zowel vrijwillig als voor beursgenoteerde kmo's), voorziet men ook nog sectorspecifieke standaarden. Deze zullen gefaseerd worden uitgerold. Tegen eind 2025 voorziet men standaarden voor de volgende sectoren: olie en gas, wegtransport, financiële instituties, mijnbouw en kool, textiel en juwelen. In 2026 volgen de sectoren energieproductie, gemotoriseerde voertuigen, banken, verzekeringen, landbouw, voeding en dranken.
Assurance en openbaarmaking
Net als bij de financiële informatie in jaarverslagen, zal ook de duurzaamheidsinformatie zal moeten worden gecontroleerd. Een verschil is evenwel dat het om "limited assurance" gaat: dit betekent de de revisor voornamelijk moet nagaan of de processen juist gevolgd is en het rapport in overeenstemming is met de geldende wetgeving. Hij zal hierbij niet diepgaand de inhoud van het rapport nagaan.
De onderneming heeft voor de assurance van de duurzaamheidsinformatie de keuze tussen:
- de eigen commissaris die ook de wettelijke controle van de jaarrekening uitvoert;
- een andere bedrijfsrevisor; of
- een onafhankelijke verlener van assurancediensten.
Wat de assurance van de duurzaamheidsinformatie betreft zal de eerste drie jaar de assuranceopdracht enkel kunnen worden uitgevoerd door erkende bedrijfsrevisoren. Voor de assurance door een onafhankelijke verlener van assurancediensten moeten eerst nog het reglementair kader en het toezicht verder worden uitgewerkt.
De duurzaamheidsinformatie moet worden opgenomen in het jaarverslag en zodoende openbaar gemaakt op de website van de Balanscentrale van de Nationale Bank van België (NBB) en de eigen website van de onderneming. Op termijn zal ook een Europese databank worden gebouwd waarop de rapporten opgeladen zullen moeten worden.
Het rapport moet worden ingediend in de officiële taal van de vestigingsplaats. Daarnaast is het toegestaan om het rapport aanvullend te publiceren of in te dienen in een andere EU-taal.
De Belgische wet die de CSRD omzet, bevat een "safe harbour"-clausule, die toestaat dat bepaalde informatie niet wordt opgenomen in het rapport als directie en raad van bestuur gemeenschappelijk besluiten dat het openbaar maken van deze info ernstige schade zou toebrengen aan de commerciële positie van de onderneming.
Er wordt niet voorzien in specifieke sancties, wat betekent dat inbreuken op de ontworpen bepalingen op dezelfde wijze zullen worden bestraft als inbreuken met betrekking tot de jaarrekening en de wettelijke controle op de jaarrekening.
Wat als je WEL onder de CSRD-regelgeving valt?
Als jouw bedrijf onder de CSRD valt, moet je jaarlijks rapporteren over verschillende ESG-criteria volgens de ESRS-standaarden. Deze standaarden bieden een holistisch kader voor gedetailleerde duurzaamheidsrapportage, verdeeld over de ESG-pijlers: Environment, Social en Governance. Bedrijven moeten bepalen welke standaarden op hen van toepassing zijn op basis van dubbele materialiteit. Daarnaast moet er ook gerapporteerd worden over twee algemene rapporteringsstandaarden.
Dit hangt af van de grootte en het type van jouw bedrijf. Raadpleeg de sectie 'Voor wie is de CSRD van toepassing?' om te zien wanneer de verplichting voor jouw bedrijf start.
Door te voldoen aan de CSRD kunnen bedrijven niet alleen aan wettelijke eisen voldoen, maar ook strategische voordelen behalen, zoals betere risico-identificatie en een verbeterde marktpositie. Hier zijn enkele belangrijke voordelen:
- Toegang tot kapitaal en investeerdersvertrouwen: Transparante duurzaamheidsrapportage maakt bedrijven aantrekkelijker voor investeerders en financiers die duurzaamheid in hun beslissingen meenemen.
- Verhoogde concurrentiekracht en reputatie: Het tonen van duurzame bedrijfspraktijken versterkt de merkwaarde en klantloyaliteit.
- Voorbereiding op toekomstige regelgeving: Voldoen aan de CSRD helpt bedrijven om proactief te voldoen aan nieuwe duurzaamheidsregels en -normen.
- Risicobeheer en strategische voordelen: Het identificeren en mitigeren van ESG-risico's draagt bij aan een veerkrachtiger bedrijfsvoering.
- Efficiëntiewinst en kostenbesparingen: Inzicht in grondstofgebruik en energieverbruik kan leiden tot efficiëntere processen en kostenbesparingen.
Niet voldoen aan de CSRD kan leiden tot sancties, boetes en reputatieschade. Bedrijven kunnen worden uitgesloten van aanbestedingen of samenwerkingen als zij niet aan de rapportage-eisen voldoen. Zorg dus dat je in lijn bent met de wetgeving om problemen te vermijden. Hoewel er geen specifieke sancties zijn opgenomen in de CSRD zelf, zullen overtredingen worden behandeld zoals inbreuken op de jaarrekening en de wettelijke controle daarop.
Begin met een grondige ESG-analyse, stel rapportagesystemen op en implementeer duurzame praktijken. Laat je adviseren door specialisten als je de rapportage zelf niet kunt uitvoeren.
Ontdek via onderstaande roadmap hoe je tot een CSRD compliant rapport komt.
De beste manier om te beginnen is:
- Analyseer je huidige duurzaamheidsprestaties.
- Zet een rapportagestructuur op met heldere data over ESG-criteria.
- Investeer in duurzame praktijken en vergroot intern bewustzijn.
- Overleg met een adviseur die je kan helpen om de CSRD-eisen concreet en behapbaar te maken.
Je kunt advies vragen bij consultants die gespecialiseerd zijn in ESG-rapportage of contact opnemen met een duurzaamheidsadviseur binnen Voka. Zij kunnen je in contact brengen met gespecialiseerde partijen en bieden opleidingen aan voor bedrijven die willen voldoen aan de CSRD.
Werknemers zijn een cruciale stakeholder in dit proces en mogen zeker niet aan de zijlijn blijven staan. Het is essentieel om hen te betrekken bij de voorbereiding en het opstellen van het rapport. Als er een ondernemingsraad aanwezig is, moet deze niet alleen geïnformeerd worden, maar ook geraadpleegd over het rapport. Werknemersvertegenwoordigers spelen dus een belangrijke rol in dit proces.
De kosten hangen af van jouw huidige situatie. Verwacht investeringen in tijd, personeel en mogelijk software voor gegevensbeheer. Het voordeel is dat je bedrijf uiteindelijk efficiënter, toekomstbestendiger en aantrekkelijker voor investeerders wordt.
De ESRS-standaarden (European Sustainability Reporting Standards) zijn richtlijnen ontwikkeld door EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) om bedrijven te helpen bij het rapporteren van duurzaamheidsinformatie onder de CSRD. Ze bieden transparante, vergelijkbare en betrouwbare informatie over milieu-, sociale en governance factoren (ESG).
Wat valt er allemaal onder de verschillende ESRS standaarden?
Environment (E):
- ESRS E1 – Klimaatverandering
Focus op de impact van een bedrijf op klimaatverandering (bijv. uitstoot van broeikasgassen) en vice versa. - ESRS E2 – Verontreiniging
Behandeling van lucht-, water- en bodemvervuiling die wordt veroorzaakt door bedrijfsactiviteiten. - ESRS E3 – Water- en mariene hulpbronnen
Richt zich op duurzaam beheer van water en bescherming van mariene ecosystemen. - ESRS E4 – Biodiversiteit en ecosystemen
Bescherming en herstel van biodiversiteit en ecosystemen die door bedrijfsactiviteiten worden beïnvloed. - ESRS E5 – Hulpbronnen en circulaire economie
Stimulering van efficiënter grondstofgebruik en vermindering van afval.
Social (S):
- ESRS S1 – Eigen werknemers
Behandelt rechten, gezondheid en veiligheid, inclusiviteit en arbeidsomstandigheden. - ESRS S2 – Werknemers in de waardeketen
Gaat over de arbeidsomstandigheden van werknemers in de gehele waardeketen. - ESRS S3 – Gemeenschappen en burgers
Impact van bedrijfsactiviteiten op lokale gemeenschappen. - ESRS S4 – Eindgebruikers/consumenten
Bescherming van rechten van klanten en consumenten.
Governance (G):
- ESRS G1 – Governance, risico’s en interne controles
Behandelt bedrijfsethiek, naleving van regelgeving en goed bestuur. - ESRS G2 – Zakelijke gedragscodes (nog in ontwikkeling)
Gaat over naleving van ethische principes in bedrijfsactiviteiten en gedrag.
Overkoepelende standaarden: - ESRS 1 – Algemeen eisenkader
Bevat de algemene principes en richtlijnen voor rapportage volgens de ESRS. - ESRS 2 – Algemene onthullingenVereist rapportage over governance, strategie, beleid en materiële duurzaamheidsaspecten.
Een dubbele materialiteitsanalyse is een benadering die bedrijven gebruiken om te bepalen welke duurzaamheidsaspecten het meest relevant en significant zijn voor hun activiteiten en stakeholders. Het uitvoeren hiervan is verplicht voor bedrijven die onder de CSRD wetgeving vallen.
Het bepaalt niet alleen de reikwijdte van de duurzaamheidsrapportage van de organisatie, maar maakt ook een efficiënte toewijzing mogelijk van de middelen die nodig zijn om te voldoen aan de CSRD en biedt onmisbare inzichten voor het vormgeven van de bedrijfsstrategie.
Het sleutelwoord hier is ‘dubbel’. Het verwijst naar het feit dat bedrijven die rapporteren over duurzaamheid de relevantie van een duurzaamheidskwestie vanuit twee perspectieven moeten bekijken.
- Inside-out = De Impactmaterialiteit: Dit gaat over de impact van de bedrijfsactiviteiten op de buitenwereld (maatschappij en milieu).
- Outsite-in = Financiële materialiteit: Dit betreft de invloed van duurzaamheidskwesties op de onderneming zelf, inclusief haar financiële prestaties en waardecreatie op de lange termijn.
Een datapunt wordt materieel beschouwd als het een significante impact heeft op de onderneming of haar omgeving. Dit volgt uit het principe van dubbele materialiteit en de drempelwaarde (threshold) die door het bedrijf wordt gehanteerd.
Bedrijven mogen niet-materiële onderwerpen uitsluiten van hun rapportage, mits ze expliciet uitleggen waarom dit datapunt niet materieel is. Dit moet transparant en controleerbaar zijn, aangezien auditors en stakeholders deze kunnen evalueren.
Aandachtspunten:
- Vermijden van overbodige informatie: Het achterwege laten van niet-materiële informatie helpt om de rapportage overzichtelijk en relevant te houden. Dit is in lijn met het streven naar kwaliteit en bruikbaarheid van duurzaamheidsinformatie.
- Controleerbare materialiteitsanalyse: De materialiteitsanalyse moet transparant en controleerbaar zijn, aangezien auditors en stakeholders deze kunnen evalueren.
- Verplichte rapportage: Sommige onderdelen van de ESRS (bijvoorbeeld basisinformatie over governance of klimaatbeleid) kunnen verplicht zijn, ongeacht de materialiteit. Deze "kernvereisten" moeten altijd worden opgenomen.
Wat als je NIET onder de CSRD-regelgeving valt?
Val je niet onder de CSRD, dan ben je niet verplicht om te rapporteren. Maar: steeds meer klanten, investeerders en leveranciers verwachten transparantie rond duurzaamheid. Door proactief te rapporteren, maak je jouw bedrijf aantrekkelijker en beter voorbereid voor de toekomst. Kleine stappen, zoals een basis duurzaamheidsrapport, kunnen al het verschil maken.
Eind december 2024 werd de Voluntary Standard for SMEs of VSME gelanceerd. Dit biedt kmo’s de mogelijkheid om op een laagdrempelige manier hun duurzaamheidsinspanningen zichtbaar te maken, zonder de complexe eisen die gelden voor grote bedrijven.
De standaard is ontworpen om kmo’s te helpen op een efficiënte en kosteneffectieve manier te rapporteren over hun duurzaamheidsinitiatieven, bijvoorbeeld op het gebied van energieverbruik, afvalbeheer, arbeidsomstandigheden, en maatschappelijke betrokkenheid. Hiermee kun je jouw duurzaamheidsinspanningen tonen aan klanten en investeerders, wat jouw bedrijf aantrekkelijker maakt.
Vrijwillig rapporteren heeft verschillende voordelen:
- Concurrentievoordeel: Steeds meer bedrijven in de keten vragen duurzaamheidstransparantie. Door vrijwillig te rapporteren, kun je gemakkelijker samenwerken met grotere bedrijven en klanten die duurzaamheid belangrijk vinden.
- Klant- en werknemersvertrouwen: Transparantie over je inspanningen op het gebied van milieu en sociale verantwoordelijkheid versterkt je reputatie bij klanten én trekt gemotiveerde werknemers aan.
- Voorbereiding op de toekomst: Mocht de wetgeving in de toekomst uitgebreid worden, dan ben je al voorbereid en heb je ervaring met de rapportage.
Begin klein en concreet:
- Kies enkele eenvoudige indicatoren die relevant zijn voor jouw bedrijf (bijv. energieverbruik, afvalreductie, of personeelsdiversiteit).
- Werk met bestaande data en stel heldere, haalbare doelen.
- Communiceer jouw inspanningen in een kort rapport of online, bijvoorbeeld op je website of in een jaarverslag.
Met de vrijwillige rapportagestandaard zet je als kmo een stap richting duurzaamheid zonder grote lasten, en speel je in op een trend die jouw bedrijf op termijn alleen maar sterker maakt.
